Datum: 4 december 2011
Betreft: Strategie Sinterklaas
Inleiding
Sommige veranderingen zie je met je ogen, anderen met je verstand.
Dit jaar is voor het eerst een grote verandering zichtbaar in de Sinterklaasviering in Nederland. Jarenlang zijn de protesten tegen Zwarte Piet afgedaan als belachelijke kritiek van mensen die volstrekt vervreemd zijn van de Nederlandse samenleving. Dit jaar is voor het eerst de kritiek op Zwarte Piet onderwerp van discussie in de dominante media. Het meest opvallende is dat er nu Nederlanders zijn die serieus ingaan op de kritiek zonder het direct af te serveren als te belachelijk voor woorden. Natuurlijk vindt het grootste deel van de media die kritiek nog steeds belachelijk, maar nooit eerder is het zo’n serieus onderwerp van gesprek geweest.
Hoe komt dat en wat mogen we de komende jaren verwachten?
Analyse trendbreuk
Volgens mij hebben een aantal ontwikkelingen tot deze trendbreuk geleid.
Het meest opvallende is natuurlijk de actie van Quinsy Gario en Kno’ledge Cesare. Een simpel vreedzaam protest met T-shirts heeft het bizarre karakter van het Sinterklaasfeest met Zwarte Piet in één oogopslag zichtbaar gemaakt: de politie slaan vreedzame zwarte jongeren in elkaar alleen omdat een stilzwijgend protest tegen racisme hebben georganiseerd.
Maar er zijn dieper liggende oorzaken van de trendbreuk.
De opkomst van Wilders en het xenofobe klimaat in Nederland leidt ertoe dat een groter deel van de samenleving zich terecht zorgen maakt om het beschavingsniveau in dit land. Die mensen denken na over zaken die vroeger niet ter discussie stonden. Ligt de oorzaak van de enorme aanhang van Wilders in en buiten zijn PVV misschien toch ook in de cultuur van Nederland? Zijn er onbeschaafde elementen in die cultuur die de vreemdelingenhaat versterken? Hoewel de verbinding tussen Zwarte Piet en Wilders nog niet wordt gelegd is het een kwestie van tijd dat in die kringen doordringt dat er wel degelijk een verband is.
Dat draai je niet terug.
Voor het eerst is het front van de strijd tegen het racistisch karakter van Zwarte Piet naar een internationaal niveau gebracht. In Canada zijn de organisatoren gedwongen geworden uit vrees voor massale protesten om de viering in de Nederlandse gemeenschap dit jaar stop te zetten. Niet uit principe dat Zwarte Piet racistisch is, maar uit vrees voor protesten. In het buitenland is de gestigmatiseerde Zwarte Piet helemaal niet uit te leggen.
De internationale gemeenschap is een factor geworden en dat draai je niet terug.
Vroeger werd de berichtgeving in de samenleving gecontroleerd door radio, tv en kranten. Met de opkomst va sociale media als Facebook en Twitter is hun monopolie doorbroken.<BR
Sociale media zijn nu een factor van betekenis geworden en dat draai je niet terug.
Sociale verandering is mensenwerk
Ook al draai je de bovengenoemde processen niet terug, dat betekent niet dat over 5-10 jaar Zwarte Piet automatisch verdwenen is. Veel is ook afhankelijk van hoe de beweging die zich opstelt tegen het racistische karakter van dit feest zich in de toekomst gaat opstellen.
Je kunt twee kanten uit met de strijd tegen racisme en Sinterklaas.
De eerste strategie is gericht op het afschaffen van het feest. De argumenten kunnen verschillend zijn, bijvoorbeeld:
- Het is een commercieel feest. Het gaat om business.
- Het hele feest is racistisch, dus schaf het hele feest af.
Ik geloof niet in deze strategie. Ik denk niet dat je grote massa’s mensen kunt mobiliseren voor deze strategie. Ik denk daarom dat die strategie tot niets zal leiden, alleen tot passiviteit van grote delen van de samenleving (de huidige situatie).
De tweede strategie is gericht op het behoud van het feest en het afschaffen van het racistische element. Dit is ook niet eenvoudig, maar is volgens mij wel realistisch.
Maar hiervoor is een strategisch plan nodig. Ik stel hier een eenvoudige strategie voor: verander het verhaal van Sinterklaas en laat mensen kiezen uit twee verhalen.
Het is van groot belang om te begrijpen dat de kern van het feest een verhaal is. De symbolen (de domme zwarte knechten, de intocht, de schoenen met kadootjes etc) zijn afgeleid van het verhaal. Je kunt de symbolen niet veranderen zonder het verhaal te veranderen.
Tako Slump, eigenaar van het Holland Shopping Centre in Canada en organisator van het feest aldaar legt uit waarom ze het feest hebben stopgezet: “We kunnen geen Sinterklaas vieren zonder Zwarte Piet. Dat bestaat gewoon niet.”
De strategie die ik voorstel is erop gericht om mensen te presenteren met twee alternatieven:
- Een kinderfeest gebaseerd op een beschaafd verhaal in de multiculturele samenleving.
- Een kinderfeest gebaseerd op een racistisch verhaal uit de Nederlandse koloniale geschiedenis.
Het tweede verhaal kennen we.
Het eerste verhaal moet uitgewerkt worden, maar hier zijn de hoofdlijnen uit mijn voorstel:
- Sinterklaas komt nog steeds uit Spanje met de boot.
- Hij wordt vergezeld door elfjes van verschillende culturen met namen van verschillende culturen en klederdrachten van verschillende culturen. Iedere elf heeft een eigen karakter. De een is grappig, de ander een slimme nerd, weer een ander is sportief etc. Rond deze karakters moeten liedjes en verhalen worden verzonnen. De liedjes kunnen lijken op de huidige sinterklaasliedjes eventueel voorzien van moderne aanpassingen (rap, arabisch, kaseko, bangra etc). Als hij omringd wordt door intelligente leuke elfjes, dan zou zijn karakter van de superieure blank ook kunnen veranderen naar de leuke, oude verstrooide blanke man.
- De elfjes brengen snoep en kadootjes rond. Ze laten de kadootjes achter in schoenen of zakken bij het huis.
En dat is het. Simpel, niet moeilijk en goed te volgen.
Stappenplan
Je zult niet van de ene dag op de andere een nieuw feest krijgen. Daarvoor moet je de strategie uitwerken in een stappenplan. Dat plan bestaat volgens mij uit de volgende stappen:
- Stel het verhaal vast. Hiervoor moet je creatieve verhalenvertellers inschakelen die op basis van deze hoofdlijnen in karakters het nieuwe verhaal maken. Het hoeft geen uitgebreid verhaal te zijn, maar het moet wel een eenduidig verhaal zijn.
- Laat creatieve mensen attributen ontwerpen voor het nieuwe verhaal (kleding, overige attributen).
- Laat muzikanten nieuwe liedjes maken en dichters nieuwe gedichten voor het nieuwe verhaal.
- Bereid je voor op een nationale discussie over de keuze tussen twee verhalen. Het Sinterklaas is eeuwenlang gevierd zonder Zwarte Piet. Het karakter van de huidige Zwarte Piet – de domme negerknecht met grote lippen – komt voor uit slavernij en kolonialisme en is pas van de laatste eeuwen. Internationaal wordt Santa Claus tijdens kerst gevierd zonder een domme zwarte als metgezel. Alleen in Nederland en de (voormalige) Nederlandse koloniën bestaat het racistisch karakter van Zwarte Piet. Het is van belang dat de argumenten voor het nieuwe verhaal goed uitgewerkt zijn.
- Organiseer een werkconferentie waarop in één dag of weekend het nieuwe verhaal wordt vastgesteld met alle basiszaken erop en eraan met schrijvers, kunstenaars, vormgevers. Dichters, musici etc.
- Organiseer de lancering van het nieuwe verhaal. Veel zwarte ouders, leerkrachten en sociale werkers en hun blanke medestanders worstelen ieder jaar opnieuw met de vraag hoe om te gaan met Zwarte Piet. Met deze strategie hebben ze een instrument in handen om sociale verandering tot stand te brengen. Organiseer een conferentie met deze mensen en de politici van de grote gemeenschap om een uitwerking te maken van hoe het nieuwe verhaal in de samenleving te introduceren. Bekende Nederlanders die zich ergeren aan Zwarte Piet kunnen daarin een belangrijk rol spelen.
Organisatie is de sleutel
De sleutel tot verandering is organisatie. Het is van groot belang dat het creëren van een nieuw alternatief gedragen wordt door grote groepen. Daarom is het nodig om een organisatie te bouwen die dat draagvlak kan gaan ontwikkelen.
Ik roep een ieder op die een bijdrage aan deze strategie wil leveren om zich te melden bij mij om die organisatie te bouwen voor een alternatief voor Zwarte Piet en Sinterklaas.
Sandew Hira
Email:info@iisr.nl
