Categorie archieven: NTR serie De Slavernij

Deze reeks artikelen bevat de commentaren van Sandew Hira op de vijf afleveringen van de NTR televisie serie De Slavernij

Commentaar op NTR serie De Slavernij: Aflevering 5

Datum publicatie: 18 oktober 2011

Auteur: Sandew Hira

De laatste aflevering begon met een verzameling losse statements over racisme. Maar het was plichtsmatig, want er zat geen samenhang in. Het verhaal dat vervolgens komt is het klassieke verhaal van het wetenschappelijk kolonialisme dat kant noch wal raakt. De lijn is: slavernij is afgeschaft door de goedheid van de Nederlanders. Carl Haarnack laat zijn gekoesterde exemplaar zien van De Negerhut van Oom Tom. Het verhaal van Uncle Tom heeft vele harten geraakt. De voorbeelden van de wrede behandeling hebben op het gemoed gewerkt van de Nederlanders. Baron van Hoevell heeft voor de tot slaafgemaakten in Suriname gedaan wat Harriette Beecher Stowe, de schrijfster van De Negerhut van oom Tom, voor Amerika gedaan heeft. De conclusie is duidelijk: als slavernij door de Nederlanders is afgeschaft, dan zijn we ze heel veel dank verschuldigd. Hoezo excuses eisen van de Nederlandse regering?

Commentaar op De Slavernij, aflevering 5


Onverbeterlijke goedheid bij de afschaffing van slavernij

De laatste aflevering begon met een verzameling losse statements over racisme. Maar het was plichtsmatig, want er zat geen samenhang in. Het verhaal dat vervolgens komt is het klassieke verhaal van het wetenschappelijk kolonialisme dat kant noch wal raakt.


De lijn is: slavernij is afgeschaft door de goedheid van de Nederlanders. Carl Haarnack laat zijn gekoesterde exemplaar zien van De Negerhut van Oom Tom. Het verhaal van Uncle Tom heeft vele harten geraakt. De voorbeelden van de wrede behandeling hebben op het gemoed gewerkt van de Nederlanders. Baron van Hoevell heeft voor de tot slaafgemaakten in Suriname gedaan wat Harriette Beecher Stowe, de schrijfster van De Negerhut van oom Tom, voor Amerika gedaan heeft. De conclusie is duidelijk: als slavernij door de Nederlanders is afgeschaft, dan zijn we ze heel veel dank verschuldigd. Hoezo excuses eisen van de Nederlandse regering?


In de wetenschappelijke literatuur over het Nederlandse slavernijverleden neemt niemand deze stelling serieus, zelfs Oostindie en consorten niet.
Het is algemeen bekend dat de abolitionistische beweging in Nederland niets voorstelde, al helemaal niet in vergelijking met Engeland. Die paar vrouwen en mannen in de abolitionistische theekransjes in Nederland hadden helemaal geen invloed op het beleid van de regering. Een bundel getiteld Vijftig jaar later onder redactie van Gert Oostindie gaat uit van deze constatering en probeert de vraag te beantwoorden: als de slavernij niet is afgeschaft vanwege economische redenen (de auteurs ageren tegen een stelling van de Caraïbische historicus Eric Williams die betoogt dat de Westerse regeringen hoofdzakelijk uit economische motieven hebben gehandeld bij de afschaffing van de slavernij) en ook niet vanwege de morele druk van abolitionisten (de auteurs erkennen dat die afwezig was!), wat was dan de reden? Oostindie geeft het antwoord: Peer pressure. Onder morele druk van Engeland schafte Nederland de slavernij af.



Laten we eerst beginnen met Haarnack’s analyse en Oostindie’s idee toetsen. Het idee dat morele argumenten enige rol hebben gespeeld bij de afschaffing van de slavernij, kun je toetsen. Je kijkt naar wat de regering in haar beleidsoverwegingen als motief noemt, niet naar wat een geïsoleerd kamerlid zonder enige invloed zegt. Die overwegingen zijn uitvoerig gedocumenteerd in het rapport van de staatscommissie Baud. J.C. Baud bracht in 1853 – tien jaar voor de officiële afschaffing – een rapport uit waarin als centraal argument wordt opgegeven: “De emancipatie is … een maatregel van materiële [=economische, S.H.] noodzakelijkheid, zonder welken Suriname onmisbaar te gronde gaat, door het wegsterven zijner landbouwers. Met de emancipatie zal Suriname wel minder opleveren dan thans, maar zal voor algeheele vernietiging behoed blijven. Kortom, voor Suriname schijnt de emancipatie het eenig middel van behoud.”. Niks moralitieit. Het ging om economie.

Want wat legt de commissie uit? De slavenbevolking bestond in 1849 uit 40.000 personen. In 1858 was het 36.000 personen. Jaarlijks was er een daling van 2-3%. Als dit zou doorzetten, dan zouden er straks geen arbeiders meer zijn. Bovendien nam het aandeel van kinderen en ouderen toe, en dus het aandeel van de productieve bevolking af.

Afschaffing van slavernij zou de planters verlossen van de zorg voor de onproductieve bevolking en bovendien de deur openen naar een ander systeem van arbeid: contractarbeid.

Sterker nog. Niet alleen had de commissie geen enkel moreel argument naar voren gebracht, ze had ook nadrukkelijk morele oordelen over de tot slaaf gemaakte Afrikanen. Ze waren “lui”, “dom”, “achterlijk”. Glenn Willemsen heeft de oordelen van de commissie geanalyseerd en schrijft: “In haar beschouwing over emancipatie hield de commissie een pleidooi voor staatsgezag over de vrijgemaakten en voor vormen van arbeidsdwang. In die context predikte zij opvattingen en zienswijzen over beschaving en barbaarsheid, de luiheid van de ‘neger’, zijn achterlijkheid en zijn falen als vrije burger.”
Het dieptepunt in het beschavingsniveau van de Nederlandse beleidmakers, waar Haarnack zo hoog van opgeeft, is hun voorstel om de slavenhouders te laten compenseren door … de tot slaafgemaakten zelf: “De aan de van het meesterschap onthevenen opgelegde verpligting om het door den Staat aan hunne meesters betaalde terug te geven en om de kosten te dragen van het onderhouden en verplegen van de behoeftigen, bejaarden, weezen en zieken.”
De commissie realiseerde zich dat het voorstel niet uitvoerbaar was omdat zij ”niet in staat is nu reeds aantewijzen, hoe die verpligtingen zal worden vervuld.”.
Het staat allemaal in de archieven, in de officiële rapporten. Niks Van Hoevell of Beecher Stowe. Niks moraliteit, maar gewone ongeciviliseerd gedrag van de Nederlandse bestuurders bij de afschaffing van de slavernij.
Haarnack fantaseert de goedheid van de Nederlanders erbij. In de gekoloniseerde geest hebben we geleerd om de kolonisator te bedanken voor dingen die hij helemaal niet heeft gedaan.

In het algemeen heeft Haarnack een groter probleem. Als de Nederlanders zo goed waren om de slavernij af te schaffen, waar was die goedheid gebleven toen ze de slavernij invoerden? Waarom hebben ze überhaupt de slavernij ingevoerd? Die vraag moet Haarnack eerst beantwoorden en dan uitleggen waar die verandering in goedheid vandaan komt.



De geweldige goedheid wil Bunskoek tonen met het verhaal van een Nederlandse arts die kon aantonen dat zwarte en blanke mensen gelijk waren. Dat was revolutionair, aldus Bunskoek. Iets waar we trots op moeten zijn. Dat was nogal een statement. Want tot die tijd was het idee: de neger is geen medemens, tussenvorm tussen mens en dier.

Dit is de feiten op zijn kop zetten. Voor de invoering van de transatlantische slavernij was de normale situatie namelijk dat zwarten als mensen werden gezien. Slavernij in Griekenland was niet gebaseerd op kleur. De opvatting van de arts – dat zwarten mensen waren – was dus de normale opvatting voor de start van de slavernij. De verandering kwam nadat de slavernij werd ingevoerd, niet voordat het werd ingevoerd. De vraag is: hoe komt het dat het beeld dat de arts schetste niet meer normaal was. Dat is de vraag die bij het verhaal van de arts had moeten worden gesteld.


Slachtofferschap en zelfvernedering

Haarnack presenteert ook het argument dat door wetenschappelijk kolonialisten aangevoerd wordt om het historisch onrecht van slavernij als misdaad tegen de menselijkheid te bedekken: het argument van het slachtofferschap. Het is een argument dat nooit gebruikt wordt bij de Joodse holocaust.

Wat is slachtofferschap? Dat is niet het beeld dat zelfbewuste mensen over zichzelf hebben, maar het beledigende etiket dat kolonialisten graag willen ophangen aan zelfbewuste mensen. Tula, Baron, Boni, en Joli Coeur zagen zichzelf niet als slachtoffer. Martin Luther King en Malcolm X zagen zich niet als slachtoffers, maar als vrijheidstrijders.

Mensen die vechten tegen racisme en voor de erkenning van slavernij als een misdaad tegen de menselijkheid en het witwassen van een zwarte bladzijde in de koloniale geschiedenis zien zichzelf niet als slachtoffers, maar als strijders tegen de ketenen van mentale slavernij.
De vraag aan Haarnack is: waarom zo beledigend naar Mandela om hem een slachtoffer te noemen als hij vecht tegen apartheid. Waarom zo beledigend naar Zunder om hem een slachtoffer te noemen als hij vecht tegen mental slavery? Het heeft alles te maken met criminaliseren van de strijd tegen racism en mental slavery.

Zelfvernedering

De NTR plakt niet alleen graag het label van slachtoffer aan vrijheidsstrijders. Ze wil vooral ook benadrukken het beeld van zelfvernedering van zwarten. Dat was het meest opvallend in het gesprek met een rapper die verklaart: wij hebben geen rijke cultuur, de Nederlanders wel. Die werken vanuit doelen, groot worden en sterk worden. Wij hebben hen geholpen om rijk te worden zonder zelf rijk te worden. Waar heeft hij die onzin geleerd? Niet bij Malcolm X of Martin Luther King. Niet bij Mandela of Kwame Nkrumah. Niet bij Garvey of Bob Marley. Hij heeft het geleerd van de Emmers, Oostindies van Stipriaans.
Als hij gehoord van Bob Marley, dan had hij de woorden in zijn oren geknoopt: emancipate yourself from mental slavery. Waarom moet je jezelf vernederen door te denken dat Mandela geen doelen heeft weten te stellen in de strijd tegen apartheid? Dat het ANC niet kon plannen om de apartheid ten val te brengen? Dat de Afrikanen in Suriname niet wisten hoe ze een samenleving in vrijheid konden inrichten en organiseren?

Die rapper maakt duidelijk hoe ver we nog staan in de strijd tegen mental slavery en hoe hard die strijd nodig is.


Het doel van de serie

Het doel van de serie is door Verveer en Bunskoek aan het eind duidelijk gemaakt.
Verveer stelt: “Ik doe niet mee zodat mensen sorry zeggen maar om het echte verhaal te vertellen zoals het geweest is, niet meer of minder.”

In de afgelopen vijf afleveringen is duidelijk geworden dat hij het omgekeerde heeft gedaan: het echte verhaal – het verhaal van de misdaad tegen de menselijkheid – heeft hij systematisch verwezen. Dat was zijn rol. Daarvoor werd hij betaald. Want als het echte verhaal van de misdaad tegen de menselijkheid was verteld, het verhaal van een groot historisch onrecht, zou je dan nog zeggen: het was fout van president Bush en het Amerikaans congres om hun excuses aan te bieden voor slavernij. Het was fout van het Franse parlement om hetzelfde te doen. En als het niet fout was daar, waarom zou het dan fout zijn hier als de Nederlandse regering haar excuses aanbood voor een misdaad die begaan is met steun van de staat der Nederlanden?



En Bunskoek eindigde met de mantra waarmee de hele serie begon: slavernij is van alle tijden, zoals de holocaust (moorden) van alle tijden was. Gisteren vond in Amsterdam weer een holocaust plaats (bij het beeld van iemand die vermoord werd). Zo eindigt de serie: het beeld van een zwart meisje dat onderbetaald wordt, wordt vergeleken met de kidnapping vanuit forten aan de kust georganiseerd door Europeanen, het transport in schepen die verzekerd en gefinancierd werden door banken en verzekeringsmaatschappijen gesteund door staten die de militaire bescherming organiseerden op de plantages. Dat meisje in de etalage naast een modepop in de Kalverstraat met winkelende dames en heren, dat is wat slavernij in Suriname was op de plantages. Dat is de boodschap van de serie De Slavernij. Het was best leuk leven met de modepop in de Kalverstraat, zouden we nu zeggen. Dat is de manier waar je een zwarte bladzijde in de Nederlandse geschiedenis moet witwassen.

Maar die poging is mislukt, door een verrassend historische wending.


Een verrassende historische wending

De NTR-serie begon als een gewone televisieserie. De makers en hun adviseurs/begeleiders hadden zich als ambitie gesteld om de misdaad tegen de menselijk wit te wassen.

In vijf weken tijd is er iets heel verrassends gebeurd. De serie bleek geen gewone televisieserie meer te zijn. Het was onderdeel geworden van een lange strijd van de zwarte gemeenschap voor erkenning van historisch onrecht. De serie werd het ultieme voorbeeld van de manier waarop dit historisch onrecht zou worden weggemoffeld en de Nederlandse bevolking ondergedompeld werd in een goed georganiseerde poging om een zwarte bladzijde in hun geschiedenis wit te wassen.

Het groeide uit tot een massaal protest vanuit de zwarte gemeenschap tegen de manier waarop Nederland haar koloniale geschiedenis op televisie presenteerde.

Het begon onschuldig en heeft ook mij compleet verrast.

De kracht van internet

De website van IISR bevatte tot voor kort statistische informatie, die je niet twee keer hoeft te raadplegen. Gemiddelde trok de site tussen 40-60 bezoeken per dag. De dag waarop het eerste commentaar werd gepubliceerd, steeg het aantal bezoeken naar ruim 3000! In de dagen daarna gingen nog enkele honderden mensen naar de site om het commentaar te raadplegen. En dat werd het patroon. Op de maandag duizenden bezoekers en de dagen daarna honderden naar de site. En achter iedere bezoeker zaten meerdere mensen die er kennis van namen en de munitie verzamelden om in eigen kring het debat aan te gaan.



Die duizenden mensen hebben het commentaar gebruikt om discussie te voeren aan de eettafel, in de huiskamer, op de bijeenkomsten van hun organisaties, in de kantines van hun bedrijven en vooral op internet. Internet bleek een krachtig instrument voor zelfmobilisatie. Die duizenden mensen waren nu in staat om te veranderen van passieve lezers in actieve demonstranten. De passieve lezer leest en bergt het materiaal op in het archief. De demonstrant doet er iets mee. Hij of zij stuurt het door via emails, plaatst het op Facebook en stuurt de links naar de sites van de NTR en Roué Verveer om vervolgens te constateren dat het niet geplaatst wordt. De actie verandert in verontwaardiging over zoveel hypocrisie. De verontwaardiging verandert in een groter protest gevoed en onderbouwd door de commentaren. Na iedere aflevering wist je dat je materiaal had waarmee je verder de discussie in kon gaan en ook daadwerkelijk inging.

Het gevolg is dat de denkers achter de serie, de professoren over koloniale geschiedenis, het als een boemerang terug zagen komen. Eerst langzaam en zwak en vervolgens steeds sterker. De leider van de groep, Gert Oostindie, stond voor een dilemma. Hoe kun je de aanzwellende kritiek op zijn witwasoperatie de kop indrukken?

En denkend aan Malcolm X, was het antwoord daar. Malcolm zei: “Als zwarten als ik tot de slaven spraken, dan vermoorden ze hem niet onmiddellijk. Nee, stuurden een house negro achter hem aan, zodat hij diens woorden teniet kon doen.”

En zo kwam Anil Ramdas, de house negro van de VPRO in actie. Oostindie, die zichzelf had beloofd dat hij nooit meer met me in debat zou gaan na de debacle uit 2009 in Ons Suriname, vond in Ramdas, die zichzelf had beloofd om nooit met mij in debat te gaan (naar aanleiding van zijn opmerkingen over een conferentie m.b.t. herstelbetalingen), vonden elkaar. “Laten we Sandew Hira mangelen. We nemen Aspha Bijnaar ermee. Drie tegen één.”


Maar die actie explodeerde in hun gezicht. Het doel van de VPRO operatie was om in één klap de opzwellende kritiek de kop in te drukken door te laten zien dat ik onzin verkocht: de professor die zichzelf geweldig vond, de journalist die zichzelf geweldig vond en een zwarte vrouw die zichzelf niet geweldig vond, zouden de klus moet klaren.

De kritiek ging gewoon door, bij de volgende afleveringen.
De media schonk er aandacht aan.
Sam Jones van de Wereldomroep heeft twee interviews gemaakt met mij. De eerste was een opname waar we samen naar aflevering 4 keken. De tweede ging over mijn buitenlandse reizen.




In het vorig commentaar maakte ik melding van een artikel in het Leidse Universitair Weekblad Mare met een interview met o.a. Prof. Emmer en Oostindie die hun koloniale ideeën spuiden. Verschillende mensen hebben mij geattendeerd op een mooie reactie die daarop is verschenen vanuit de academische gemeenschap zelf van de antropoloog Jivke Raffe onder de titel
“Waarom niet gewoon toegeven?”



De kritiek had duidelijk gemaakt dat we zaten in een situatie van de kleren van de keizer. Dat is de situatie waarbij de keizer naakt is en iedereen om hem heen zegt: “Majesteit, wat heeft u een prachtig gewaad!!”

Totdat het moment daar is, dat er iemand opstaan en zegt: Hé Gert en Alex, jullie tollie hangt buiten. Hé Aspha, je schoentje is onbedekt. Jullie zijn naakt. Ha! Ha! Ha!”.
Toen besloten ze tot een andere actie: een ingezonden stuk in de Volkskrant met een erkenning dat er iets van waarde in de kritiek zat enerzijds en anderzijds een herbevestiging van hun koloniale stellingen. Vis noch vlees. Maar het ergste was de lafheid.

In plaats van het boetekleed aan te trekken om hun naaktheid te bedekken, trokken ze de kleren van het lijf van Carla Boos, de eindredactrice van de NTR en riepen: “Nee, wij zijn het niet. Zij is de boosdoener!” Lafheid en immoraliteit ten top!


We zitten nog steeds in de situatie van de kleren van de keizer. Want wat ze van het lichaam van die arme Boos trokken, waren geen echte kleren, maar belletjes van lucht, die door hun actie werden weggeblazen waardoor bleek dat ze allemaal naakt waren.


Eén van de vele malinglijst becommentarieerde de situatie als volgt: “De koloniale wetenschappers met hun huisslaven zijn gaan zwichten voor de grote verontwaardiging in de Surinaamse en Antilliaanse gemeenschap. De haarscherpe analyses van Sandew Hira hebben ze steeds als brandende zweepslagen op hun blote rug ervaren en zijn nu aan het terugkrabbelen.” (Uit een emaill circulaire van Glenn Krishnadath op 15 oktober 2010).


Een normale viewing van een televisie serie is door internet uitgegroeid tot een krachtig protest tegen een doorzichtige poging tot witwassen van een misdaad tegen de menselijkheid. Het gaat niet meer om de serie. Het gaat om de vraag: wat is er mis met de kennisproductie op de Nederlandse universiteiten? Wat schort er aan het beleid van de NTR in een multiculturele samenleving? Hoe gaat Nederland om met de zwarte holocaust?

Het komt van ver

En mijn rol daarin? Ik heb de commentaren niet zelf bedacht. Ik heb de feiten en theorieën niet ontwikkeld. Mijn aandeel is klein. Want ik vond ze in de discussie met Glenn Willemsen en Kwame Nimako in Nederland, met Ramon Grosfoguel in Parijs en met Stephen Small in Berkeley. Ik kreeg ze van Marcus Garvey, Mahatma Gandhi, Martin Luther King en Malcolm X. Ik bestudeerde ze in de werken van C.L.R. James en W.E.B du Bois. Ik zag ze in de daden van Nelson Mandela en die moedige zwarte mannen en vrouwen die in opstand kwamen in Afrika tijdens door Europa georganiseerde kidnapping, ik zag ze in hun verzet op de schepen op weg naar de hel van de plantages (waar het leven heel leuk is in de versie van Cynthia McLeod). Ik zag ze in moed van de Marrons die met hun baby’s in de armen slavernij ontvluchten om in vrijheid te kunnen leven.


En met mij is een generatie mensen opgegroeid die dezelfde route hadden gevolgd als ik. Die kwamen in beweging en genereerden de sentimenten die leidden tot de volledige ineenstorting van het prestige en autoriteit van instituten als het KIT en KITLV, die terug moeten naar hun oude namen: Koloniaal Instituut voor de Tropen en Koloniaal Instituut van Taal land en Volkenkunde. Die ineenstorting was het meest zichtbaar in De Volkskrant. De ketenen van mental slavery in de universiteiten zijn definitief kapotgeslagen. In navolging van Martin Luther King kunnen we eindigen met de verlossende kreet: FREE AT LAST! FREE AT LAST! LORD ALLMIGHTY FREE AT LAST!

Reactie op Volkskrant

Datum publicatie: 19 oktober 2011

Auteur: Sandew Hira


Met verbijstering las ik 15 oktober 2011 het ingezonden stuk van Gert Oostindie, Alex van Stipriaan en Asha Bijnaar in de Volkskrant onder de titel: “Serie slavernij was te vaak te relativerend”.

Een Amerikaans spreekwoord zegt: “When de going gets tough, the tough get going”. Vrij vertaald: als er problemen komen, dan vertrekken de mensen met de grootste mond het eerst met de staart tussen de benen.

Hoe veeg ik mijn eigen straatje schoon? De laffe knieval van Gert Oostindie, Alex van Stipriaan en Aspha Bijnaar


Luister tijdens het lezen van dit stuk naar muziek van Bob Marley: Redemption Song – Emancipate yourself from mental slavery. Klik hier als hij niet automatisch afspeelt.




Met verbijstering las ik vanochtend 15 oktober 2011 het ingezonden stuk van Gert Oostindie, Alex van Stipriaan en Asha Bijnaar in de Volkskrant onder de titel: “Serie slavernij was te vaak te relativerend”.

Een Amerikaans spreekwoord zegt: “When de going gets tough, the tough get going”. Vrij vertaald: als er problemen komen, dan vertrekken de mensen met de grootste mond het eerst met de staart tussen de benen.

De auteurs schrijven: “Onze instituten leenden hun prestige aan deze serie… Als adviseurs zijn we persoonlijk betrokken geweest bij de opzet ervan, maar de uitwerking ging buiten ons om, die zien wij nu ook pas op tv.”



Arme Boos

Alsjeblieft zeg! Carla Boos, de eindredactrice van de NTR-serie heeft het gedaan! Wij wassen onze handen in onschuld. Arme Boos, dacht ze dat ze met trots de “crème de la crème” van het wetenschappelijk kolonialisme op te kunnen voeren als dekking voor haar verhaal, laten ze haar nu als blok vallen bij een storm van kritiek die is losgebarsten.



De kern van het verhaal van de drie musketiers is dat ze toegeven dat zij hebben gepleit “voor het geven van veel context”, en dat leidde “nogal eens tot een overmaat van relativering.” Maar “de uitwerking ging buiten ons om.
Wat een ongelooflijke lafheid! Waarom Broos zo de grond inboren, terwijl ze niets anders heeft gedaan dan de adviezen van deze mensen opvolgen? Waarom niet gewoon toegeven: de serie is uitgewerkt op basis van onze context, daar dragen wij de verantwoordelijkheid en niet Carla Boos. Dus als iemand moet worden aangesproken op die context, dan is het niet de NTR, maar wij. Als ze dat zouden hebben gezegd, dan zou ik antwoorden: “We zijn het fundamenteel met elkaar oneens, maar je schuift de verantwoordelijkheid niet op de schouder van een ander. Respect!” Maar dit is compleet moreel verval en lafheid.



Wie heeft de lijnen uitgezet?

De auteurs laten namelijk blijken dat zij de context hebben gegeven op basis waarvan een goede uitwerking is gemaakt. Ze schrijven: “Natuurlijk, het sterfte percentage van Afrikanen was tijdens de overtocht naar het Caraïbisch gebied niet hoger dan die van de matrozen. In Nederland hadden de armen het ook niet best. Afrikanen zelf waren de toeleveranciers van slaven aan de Europeanen, de plantages waren geen concentratiekampen, slavernij is van alle tijden…. Allemaal waar, maar het geven van zoveel context schiet vaak zijn doel voorbij.”



Allemaal onzin. Dat is de kern van mijn kritiek geweest op de afleveringen. Dit is helemaal NIET waar. Deze opvattingen deugen niet. Dit is geen relativering. Dit is vervalsing.

De onzin van het argument van het sterftepercentage om aan te geven dat het wel meeviel met slavernij heb ik uitgebreid beantwoord in mijn column in Starnieuws.

De vergelijking van een misdaad tegen de menselijkheid met de armoede in Nederland is volstrekt misplaatst en een vervalsing van de geschiedenis van slavernij, zoals ik in diverse commentaren op de serie heb aangetoond.

De omschrijving van Afrikanen als toeleveranciers van slaven (nog steeds gebruiken ze de koloniale term i.p.v. de meer correctere term tot slaaf gemaakte) en niet als collaborateurs laat de primaire verantwoordelijkheid van Europa volledig buiten schot, zoals ik eerder aangaf in de commentaren.

Het concept van “slavernij is van alle tijden” rechtvaardigt de vergelijking van een misdaad tegen de menselijkheid met de acties van een paar criminele Polen in Rotterdam.
De plantages waren geen concentratiekampen is ook heel goed naar voren gekomen in het verhaal van Hagemeyer en McLeod. De laatste verwoordde deze gedachte ook heel treffend: “Het was best leuk leven op de plantage tijdens slavernij.”.


“Natuurlijk is de serie geen poging het slavernijverleden van Nederland weg te moffelen of te vergoelijken.”

Natuurlijk is dat wel degelijk het geval, zoals nu weer blijkt uit hun eigen ingezonden stuk. Ook dit stuk is een poging om een zwarte bladzijde uit de Nederlandse geschiedenis wit te wassen.

Carla Boos heeft niets anders gedaan dan deze concepten in beeld vertalen en daarin heeft ze uitmuntend werk geleverd. Ze heeft een correcte vertaling gemaakt van de context die de vertegenwoordigers van het wetenschappelijk kolonialisme hebben gegeven.
Dat kan en mag haar niet kwalijk worden genomen. Ze heeft in beeld gebracht wat de professoren al jaren in hun publicaties verkondigen. Om haar nu als een blok te laten vallen, getuigt van een beschamende mentaliteit.



Reactie op verzet

Waarom hebben de drie musketiers dit stuk ter publicatie aangeboden aan De Volkskrant?

Het heeft alles te maken met het verschijnsel protest en sociale bewegingen. Er is een enorme verontwaardiging over het systematische beleid vanuit de universiteiten om een zwarte bladzijde uit de Nederlandse geschiedenis wit te wassen. Dat beleid wordt uitgezet door Oostindie, Van Stipriaan, Emmer en Den Heyer en ondersteund door Uncle Toms als Aspha Bijnaar en de VPRO House Negro Anil Ramdas.

De serie heeft correct in beeld gebracht wat zij jarenlang hebben geschreven. Als niemand had geprotesteerd, dan was niet alleen dit artikel nooit gekomen. Ze zouden zich nog jarenlang op de borst kloppen van hoe goed ze het niet hebben gedaan door slavernij voor een groot publiek onder de aandacht te brengen. Nu is de sfeer rond de serie: het slavernijverleden wordt voor een groot publiek witgewassen.
Dat verzet en de massale kritiek heeft geleid tot de knieval in de Volkskrant, ook al is die op een laffe manier gedaan door de schuld van de serie op de schouders van die arme Broos te schuiven.


Beleidsconsequenties

De serie (zowel de volwassenen als de junior) gaat gebruikt worden in het onderwijs. Het wordt begeleid door een boek geschreven voor Carla Broos.

De schrijvers van het ingezonden stuk stellen: “Te vaak is daar gekozen voor de relativerende toon, te weinig voor het tegengeluid, een ander perspectief, het debat.”

Dat andere geluid verschijnt in PDF vorm eind oktober. Het is een verzameling van commentaren op de serie op de IISR-website. Als ze hun woorden willen omzetten in daden, dan zouden ze ervoor moeten pleiten om de PDF (hierbij geef ik mijn toestemming ervoor) mee te laten gaan naar de onderwijsinstellingen die het materiaal krijgen. Ze zouden ervoor moeten pleiten om de links van IISR met de commentaren te plaatsen op de NTR-website over de serie in plaats van de links te verwijderen zoals nu gebeurt.



Maar het allerbelangrijkste is: ze zouden ervoor moeten pleiten om op alle universiteiten – de kennisinstituten van Nederland – te doen wat al jaren de gewoonte is in Amerika en Engeland, namelijk afdelingen Black Studies bemensd door kritische zwarte wetenschappers. Dit is geen pleidooi voor een baan voor mij, want bij deze geef ik al aan dat ik geen belangstelling heb. Maar er zijn genoeg zwarte wetenschappers buiten de universiteiten die met een goede training (bijv. bij universiteiten in het buitenland) zulke studies kunnen opzetten.

Als de hele actie geen oefening is in het schoonvegen van je eigen straat, dan is dit het pleidooi dat de professoren de komende jaren zouden moeten houden.

Maar ook voor de NTR ligt er een groot beleidsvraagstuk. De BBC heeft meerdere series gemaakt over de zwarte geschiedenis. Die series zijn kwalitatief hoogwaardige producties voor een breed publiek. De waarheid wordt daarin niet verdoezeld met het argument dat het een breed publiek moet bereiken. Maar die series zijn gemaakt door zwarte mensen die bij de BBC werken, niet als schoonmaker, maar als programmamaker.

De NTR-serie is een inferieur product geworden omdat het voortgekomen is uit een beleid dat niet deugt. Als de NTR net als de BBC zwarte programmamakers in dienst had gehad, dan was dat geen garantie dat het beter zou gaan – want ook Uncle Tom’s zoeken een baan – maar dan was de kans vele malen groter op een kwalitatief beter product.



De positie van NiNsee

Aspha Bijnaar heeft in de afgelopen periode met haar optredens ongelooflijk veel schade toegebracht aan het NiNsee. NiNsee kent twee stromingen: de stroming waarvoor Glenn Willemsen het fundament heeft gelegd en die uitgaat van het concept van slavernij als een misdaad tegen de menselijkheid en Aspha Bijnaar, de Uncle Tom bij NiNsee, die de lijn propageert van het wetenschappelijk kolonialisme.

Het bestuur van NiNsee moet kiezen welke lijn ze naar buiten toe wilt uitdragen. Zij kan twee kanten uitgaan.

Ze kan met Aspha Bijnaar naar de subsidiegever en zeggen: “Als je ons geld geeft, dan is dit het geluid dat je ervoor krijgt.” Tegelijkertijd geeft ze de boodschap af aan de zwarte gemeenschap: “Jullie steun hebben we niet nodig, we komen er wel met lobbywerk met Bijnaar als vlaggendrager.” De handtekeningenactief voor NiNsee was dan niet nodig. Steunbetuigingen van de zwarte gemeenschap zijn niet nodig. En dan maar hopen dat de subsidiegever het inhoudelijk beleid van NiNsee wil bepalen.

Ze kan ook zeggen: “NiNsee moet in Nederland het andere perspectief, het andere geluid,vertegenwoordigen. Dat is het bestaansrecht van NiNsee. Als er geen onderscheid is tussen NiNsee en de instituten van Van Stipriaan en Oostindie, als er geen onderscheid is tussen Aspha Bijnaar en Oostindie/Van Stipriaan, wat is dan het bestaansrecht van NiNsee? Dan kun je NiNsee evengoed opdoeken. Het bestaansrecht van NiNsee ligt in dat andere geluid, en dat geluid is niet Bijnaar, want die vertegenwoordigt niet de sentimenten in de zwarte gemeenschap.”

Met deze boodschap kan het bestuur met opgeheven hoofd naar de zwarte en blanke gemeenschap stappen en zeggen: “Daarom vragen we jullie steun voor het voortbestaan van NiNsee”. Die keuze kan niet lang onbeslist blijven, want dan kan de schade wel eens onherstelbaar zijn.



De uitdaging ligt er: zondag 30 oktober in Amsterdam

Na de laatste aflevering organiseert de NTR een week over slavernij. De zwarte gemeenschap zal haar eigen afsluiting van deze kwalijke periode in de Nederlandse televisiegeschiedenis organiseren.

Naar aanleiding van mijn commentaren over de NTR-serie De Slavernij en de ontlaaide discussie organiseert Ons Suriname in Amsterdam een discussiebijeenkomst over de twee visies op de Nederlandse slavernijgeschiedenis en hoe daarmee in de toekomst om te gaan.
Voor de discussie zijn uitgenodigd de makers van de reeks inclusief de professoren en een aantal zwarte historici. We hopen op een positieve reactie.

Datum: zondag 30 oktober 2011 van 16:00 uur tot 21:00 uur

Plaats: Vereniging Ons Suriname, Zeeburgerdijk 19-a, 1093 SK Amsterdam

Entree: 2,50 euro

Organisatie die willen meehelpen om de bijeenkomst te organiseren kunnen contact opnemen met Vincent Soekra: 06-41.00.86.46.
Het aantal plaatsen is beperkt, dus reserveer uw kaarten!
Reserveringen: vincentsoekra@gmail.com

Tel: 06-41.00.86.46

De auteurs van het ingezonden schrijven: “Te vaak is daar gekozen voor de relativerende toon, te weinig voor het tegengeluid, een ander perspectief, het debat.”



De uitdaging voor het debat ligt er. Komen ze ook op 30 oktober of bestond hun ingezonden stuk weer uit loze kreten?

Commentaar op NTR serie De Slavernij: Aflevering 4

Datum publicatie: 9 oktober 2011
Auteur: Sandew Hira

Aflevering 4 was het absolute dieptepunt van de serie. Ik vraag me af of het nog dieper kan. Het verhaal van de misdaad tegen de menselijkheid is verworden tot een serie anekdotes verteld door zwarte mensen en ingekaderd in blanke analyses. De centrale boodschap is: er heerst een evenwicht tussen de tot slaaf gemaakte Afrikanen en de slavenhouders. Ze accepteerden elkaar als partners in een bedrijf. Twee specialisten vertellen dit verhaal: een exploitant van een vakantiewoning op plantage Frederiksdorp en een romanschrijfster. In vorige afleveringen werden professoren en promovendi opgevoerd om het verhaal te vertellen.

Commentaar op De Slavernij, aflevering 4

Het absolute dieptepunt in de bagatellisering van een misdaad tegen de menselijkheid
Aflevering 4 was het absolute dieptepunt van de serie. Ik vraag me af of het nog dieper kan. Het verhaal van de misdaad tegen de menselijkheid is verworden tot een serie anekdotes verteld door zwarte mensen en ingekaderd in blanke analyses. De centrale boodschap is: er heerst een evenwicht tussen de tot slaaf gemaakte Afrikanen en de slavenhouders. Ze accepteerden elkaar als partners in een bedrijf. Twee specialisten vertellen dit verhaal: een exploitant van een vakantiewoning op plantage Frederiksdorp en een romanschrijfster. In vorige afleveringen werden professoren en promovendi opgevoerd om het verhaal te vertellen.

Straffen: incidenten of structuur
Hagemeyer van Frederiksdorp vertelt dat het allemaal wel meeviel met de wreedheid tijdens slavernij. Er is maar één bron – John Stedman – die hierover vertelt, aldus Hagemeyer. Het is misschien het enige boek dat hij gelezen heeft. Neem het boek van J.D. Herlein Beschryvinge van de volksplantinge Zuriname uit 1718 p. 86: “De swarte Neger Officier moet de gehele dag in ’t Veld zijn, en ziet nauwkeurig toe of het Volk al werkt, ’s avonds doet hy van alles kontschap aan zijn Meester, legt ‘et mede met hem over wat ’s anderendaags dient verrigt te zijn; zo de Slaven het verkorven hebben, straft hy ze in ’t bywezen van zijn Meester, en na dat ze gestraft zijn, moeten ze de zelve bedanken.”
Vrij vertaald: “De zwarte negerofficier moet de hele dag in het veld zijn en ziet er nauwkeurig op toe dat het volk ook werkt. ’s Avonds brengt hij verslag uit aan zijn meester en overlegt met hem wat hij de volgende dag moet doen. Als de slaven het verdienen, moeten ze gestraft worden in het bijzijn van zijn meester. Na de zweepslagen moet de gestrafte slaaf zijn meester bedanken voor de straf.”
Dit was niet incidenteel, maar structureel.
Maar wacht, waarom gaan we naar boeken van mensen die Suriname hebben bezocht? Waarom gaan we niet naar de archieven, waarin het beleid is vastgelegd m.b.t. slavernij, en wel in de slavenwetgeving. Die wetgeving gold gedurende de hele periode van slavernij. Daarin is in de wet o.a. vastgelegd:

  • Een tot slaaf gemaakte Afrikaan was verplicht om een blanke persoon die hij op de weg tegenkwam in alle nederigheid te begroeten.
  • Hij/zij mocht geen schoenen dragen omdat hij/zij anders als volwaardig mens zou worden gezien.
  • Hij/zij mocht niet met meer dan 12 mensen aanwezig zijn op een begrafenis. Iedere vorm van organisatie was verboden.

    Wat gebeurde er als de zwarten zich niet aan de wet hielden? Zweepslagen en de Spaanse bok (zie plaatje). Dit is niet een observatie van een toevallige bezoeker van Suriname. Het was vastgelegd in de wet!

    Tula en de functie van straffen
    De argumentatie rond de straffen werd als volgt uitgelegd: de meester en de tot slaaf gemaakte moesten een balans vinden om met elkaar te kunnen leven. Een te zware straf zou een opstand kunnen uitlokken. Als er niet constant opstanden zijn geweest, dan betekent dat dat de Afrikanen redelijk goed behandeld werden. De afwezigheid van continue opstanden is een teken van acceptatie van slavernij.
    Klinkt dit logisch? Niet als je de feiten kent.

    In 1795 vond er op Curaçao een opstand plaats onder leiding van Tula en Carpata. Die opstand is minutieus gedocumenteerd. Alle beleidsafwegingen van de kolonisator zijn vastgelegd in notulen en briefwisselingen. Daaruit blijkt wat de strategie was: je moet mensen niet constant slaan en wreed straffen. Je moet ze constant bedreigen dat je ze op ieder moment wreed kan straffen. Als voorbeeld – de gangbare term in de archieven is eksempel – moet je de leiders van een opstand heel wreed straffen zodat de angst diep in de geest van de mensen gaat zitten.
    In het geval van Tula en Carpata hebben de Nederlanders besloten om Tula te radbraken (alle botten te breken), aan een kruis te nagelen en met een toorts zijn gezicht in brand te steken. Carpata, die naast hem aan een kruis was vastgenageld werd gedwongen om te kijken (zijn hoofd werd naar de zijkant gedraaid) om hem te laten weten dat dit lot ook hem te wachten stond.
    De beleidsreden die genoemd werd: het moet als waarschuwing dienen voor een ieder die dacht dat hij of zij voor zijn of haar vrijheid zou willen vechten. En dat was effectief. Zo werkte het systeem van slavernij.
    En dit is het beleidsverhaal dat door de NTR verzwegen wordt.

    De balans op een plantage
    Het verhaal van de balans tussen tot slaaf gemaakte Afrikaan en de slavenhouder is de rode draad in de bijdrage van Hagemeijer en Cynthia McLeod (die toch beter moet weten). Dit verhaal klopt van geen kanten. Want hoe werkte het systeem?
    Een plantage was geen geïsoleerd onderdeel, maar deel van een netwerk. Als op één plantage een probleem zou ontstaan, dan zou dat heel netwerk militair en bestuurlijk in actie komen. Dragtenstein geeft in zijn beschrijving van maronnage talloze voorbeelden hiervan. De studies over de opstand op Curaçao tonen dit ook aan. En iedere Afrikaan wist dat. Er was geen gelijkwaardige relatie van partijen die een balans zochten. De Afrikaan wist dat als hij maar enigszins protesteerde tegen zijn status hij vroeg of laat de confrontatie zou moeten aangaan met het hele systeem.
    Ik geef twee voorbeelden van wat er gebeurt als de balans verstoord raakt.

  • Dragtenstein behandelt in zijn boek Boston het voorstel van de Marrons tijdens de Tempatie opstand om voortaan zelf hout te kappen en tegen betaling te leveren aan de planters. Dat voorstel werd verworpen, want het ging niet om een balans tussen redelijke partijen. De blanke partij wilde persé gratis arbeid hebben. En die kon alleen door angst voor terreur afgedwongen worden.
  • In 1763 leidde Coffy in Berbice (toen een Nederlandse kolonie) een opstand waarbij zijn leger van Afrikanen de controle kreeg over een gedeelte van de kolonie. Hij stelde aan gouverneur Van Hoogenheim voor om de kolonie in tweeën te delen waarbij Afrikanen en Nederlanders in vrijheid en vrede met elkaar zouden leven. Dat voorstel is resoluut afgewezen. De opstand werd uiteindelijk militair verslagen.

    Het ging nooit om een balans tussen twee gelijkwaardige partijen zoals McLeod en Hagemeijer stellen. Het doel was altijd om de zwarte partij te onderwerpen aan de wil van de blanke partij. Die onderwerping is de kern van slavernij. Alle gepraat over grijze gebieden kan dit feit niet wegpoetsen.

    McLeod en Hagemeijer zeggen meerdere keren: “Iedereen besefte dar er in het bedrijf gewerkt moet worden.” Alsof het gaat om een bedrijf in de moderne tijd waar werknemers en werkgevers een arbeidscontract met elkaar aangaan. In die situatie beseft iedereen dat er gewerkt moet worden, maar de kern van slavernij is niet overeenkomst tussen twee partijen, maar een situatie waarbij de ene partij de andere arbeid onder dwang laat verrichten. Op het moment dat die dwang er niet is (bijv. door de dreiging met geweld), dan blijft er niets over van de arbeidsverhouding. Mensen lopen dan gewoon weg. Geen enkele Afrikaan redeneert dan: tja, er moet gewerkt worden. Wat een onzin, verkopen deze mensen!
    McLeod gaat zelf zo ver door te zeggen: “Op de meeste plantages had met een soort compromis, een manier van leven gevonden. Je bent slaaf. Je weet niet beter. Je moet werken. Nou je zal werken. Je gaat je natuurlijk niet uitsloven. Je doet genoeg dat je meester tevreden is over je. Dan heb je ook een leuk leven.” Een leuk leven in slavernij! Hoe komt ze erbij!?
    Dat is nou precies, Cyntha McLeod, wat kolonisatie van de geest betekent. Hoe komt ze erbij dat ze niet beter weten, dat ze geen vrijheidsdrang hadden. Dat ze vrijwillig een compromis sloten voor de acceptatie van het slavenbestaan. Wat aan racistische onzin verkondigt een nazaat van een tot slaaf gemaakte Afrikaan. Wat een ontering van haar voorouders!

    Hopeloos amateurisme
    Van Bunskoek vertelt het volgende verhaal: de beurscrisis in Amsterdam bracht Suriname in de problemen. Daarom sloten ze vrede met de marrons en besloten ze de slavernij af te schaffen, want er moest steeds maar geld bij.
    Wat een ongelooflijk amateurisme! Dit zijn de feiten.

  • De beurscrisis vond plaats in 1773 plaats.
  • Het eerste vredesverdrag werd gesloten in 1760, 13 jaar voor de crisis? Die hadden dus duidelijk niets met elkaar te maken.
  • De afschaffing van de slavernij vond bijna 100 jaar na de beurscrisis plaats, in 1863. Die grote afstand alleen al zou vraagtekens moeten plaatsen bij een relatie tussen de twee dingen.
  • De beurscrisis leidde tot een initiële daling van de productie, maar eigenlijk heeft die crisis geleid tot een reorganisatie van de economie waarbij de productie juist omhoog ging! (zie grafiek). Die hoge productie werd bereikt met slavernij.
  • De Nederlandse overheid gaf geen geld aan noodlijdende planters, maar aan het gouvernement dat maar niet in staat bleek de planters te dwingen om meer belasting te betalen.

    Kortom de NTR maakt een hutspot van feiten die geen verband hebben met elkaar en vertellen een verhaal dat kant noch wal raakt. Dat is typerend voor de aflevering die vooral leuke nietszeggende anekdotes wil vertellen waardoor je vergeet dat je kijkt naar een aflevering die zou moeten gaan over het echte verhaal: de misdaad tegen de menselijkheid die in Suriname werd begaan.

    Maak een aflevering over de Joodse holocaust op die manier. Het zou schokkend zijn. Dit is lachwekkend.

    De aflevering eindigt ook triest. Op de boot van McLeod roepen de vrouwen: “Yeah! We hebben slavernij overleefd!”. Maar dat is niet waar! Ze hebben het helemaal niet overleefd. McLeod zit nog vastgeroest in mental slavery.
    Een enthousiaste Cynthia Mcleod die laat Nederlanders graag weten: Ija, wij zijn blij dat jullie ons uit Afrika hebben gehaald met slavernij anders zaten wij nu te kreperen in Afrika. Mijn hemel! Wat een gekoloniseerde geest. Waarom had je vandaag geen Nelson Mandela kunnen zijn als je in Afrika was geboren. Waarom had je vandaag niet Ellen Johnson-Sirleaf, of Leymah Gbowee kunnen zijn, de twee Afrikaanse vrouwen die onlangs de nobelprijs voor de vrede hebben gekregen. Waarom presenteer je het oude koloniale beeld van Afrika als een continent van alleen maar doffe ellende? En Ghana, die door McLeod wordt genoemd. Ghana is het Afrikaanse land met de snelst groeiende economie in de wereld en een sterk opkomende middenklasse. Waarom is het ondenkbaar dat je in Afrika een menswaardig bestaan kunt leiden? Omdat je geest doordrenkt is van zelfhaat en zelfvernedering. En dat soort zwarten wil de NTR graag tonen aan haar blanke kijkers.

    Op naar het slot.

    Noten

    Andere visies op You Tube
    Grapevine Publications stuurde me de volgende links met visies van Afrikanen over de transatlantische slavernij. Bekijk nu eens de zaak van de andere kant.

    http://www.youtube.com/watch?v=DuTdyo_VmGY&feature=feedrec_grec_index

    http://www.youtube.com/watch?v=zsLDSFH-Pvg&feature=related

    http://www.youtube.com/watch?v=3J9WEDLYZ7g&feature=related

    http://www.youtube.com/watch?v=XEKnQP8h9o4&feature=related

    http://www.youtube.com/watch?v=QEtfmvsmUmQ&feature=related

    Concentratiekampen en slavernij
    Naar aanleiding van de vorige nieuwsbrief – waarbij ik melding maakte van de mededeling van Leo Balai dat hij in zijn dissertatie van zijn promotor Henk den Heijer de vergelijking niet mocht maken tussen concentratiekampen en slavernij – ontving ik een email van Prof. Dr. Marcel van der Linden van het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis (IISG). Hij maakte mij erop attent dat vanuit sommige historici van slavernij een vergelijking tussen concentratiekamper en slavenplantages taboe is, maar omgekeerd is dat niet het geval. Historici van het nationaal socialisme en het stalinisme hebben vaker vergelijkende analyses gemaakt tussen de concentratiekampen en slavenplantages. Prof. Van der Linden stuurde mij als voorbeeld een artikel toe van Marc Buggelin: Were Concentration Camp Prisoners Slaves?: The Possibilities and Limits of Comparative History and Global Historical Perspectives. Het is verschenen in het tijdschrift van IISG.

    Leusden
    In de serie over kolonialisme die IISR met Sky Televisie maakt, komt ook het verhaal van Leusden voor. Frank Dragtenstein is onze deskundige die het materiaal van Leusden heeft bestudeerd.
    De manier waarop wij hetzelfde onderwerp behandelen is tekenend voor het verschil in benadering tussen de NTR serie van het wetenschappelijk kolonialisme en onze stroming van Decolonizing the Mind.
    Het verhaal zoals de NTR die vertelt is, als volgt: het schip Leusden lijdt schipbreuk op een zandbank in de Marowijne rivier. De blanke bemanning sluit de luiken, waardoor de opgesloten Afrikanen verdrinken. Dit is een uitzonderlijke moordpartij van ongekende omvang. Een exces begaan door uitzonderlijk wrede mensen.
    Het verhaal zoals wij die vertellen gaat als volgt: de reden waarom de luiken dicht waren gegooid was geen gevolg van uitzonderlijke wreedheid. Het vloeide voort uit het systeem van transatlantische slavernij en zou door alle blanke bemanningsleden gedaan worden op alle schepen die schipbreuk zouden lijden.
    Waarom?
    Stel je eens praktisch voor wat er gebeurd zou zijn, als blanke bemanningsleden de luiken hadden opgedaan. Ze moesten de mensen die ze normaal getekend hadden van hun ketenen bevrijden. Stel dat ze dat gedaan zouden hebben. Stel dat die mensen niet boos, maar dankbaar zouden zijn. Dat laatste is nog maar de vraag. Stel dat vervolgens iedereen veilig aan land zou komen en dat er geen gevechten met de blanke bemanningsleden zouden uitbreken over wie het eerst in de sloepen mocht gaan en de rest veilig aan land kon zwemmen.
    Stel dat dit sprookje waar zou zijn. Wat zou er dan aan land gebeuren? Het doel van de reis was om de Afrikanen tot slaaf maken. Zouden de blanke bemanning haar missie willen voltooien? Zouden de Afrikanen uit dankbaarheid zelf hun ketenen omdoen om op een of andere manier in Paramaribo te geraken om in slavernij te worden gebracht of zouden ze de blanke bemanning ombrengen als die alleen maar daaraan zouden denken?
    In de NTR-serie worden die vragen niet gesteld, maar dit zijn wel de vragen die gesteld moeten worden als je wilt weten of het een incident of een onderdeel was van een systeem. Wie zich in die vragen verdiept zal tot de conclusie komen dat het gedrag van de bemanning van Leusden geen uitzonderlijk gedrag was. De luiken werden dichtgedaan niet vanwege uitzonderlijke wreedheid van een bemanning die afweek van alle anderescheepslui. Ze werden dichtgedaan omdat ze geen enkel risico wilden lopen dat daaruit vrije mensen naar boven kwamen die met hen zou afrekenen.

    Oostindie spreekt met twee tongen
    Harry Westerink van Doorbraak maakte mij attent op een artikel met de titel “Er bestond geen black holocaust” in het Leidse Universiteitsblad Mare, waar vertegenwoordigers van de stroming van het wetenschappelijk kolonialisme n.a.v. de serie reageren op kritiek. Voor een Surinaamse publiek verkondigt Oostindie in het VPRO programma Z.O.Z. dat hij wel degelijk vindt dat de transatlantische slavernij een misdaad was tegen de menselijkheid was, maar als hij voor eigen parochie preken, spreekt hij met een andere tong: “Er bestond geen black holocaust.” Black holocaust is de term waarmee wetenschappers slavernij karakteriseren als een misdaad tegen de menselijkheid.

    Laatste commentaar mogelijk op dinsdag in plaats van maandag
    Helaas kan ik volgende week zondag de laatste aflevering niet zien, terwijl het uitgezonden wordt. Ik zit dan in het vliegtuig op weg naar Amerika om enkele gastcolleges te geven op de Universiteit van California Berkeley. Ik zal maandag de uitzending moeten bekijken op uitzending gemist en dan mijn commentaar publiceren.

    Wereldomroep volgt slavernij commentaar
    Sam Jones maakt voor de Wereldomroep een reportage waarbij hij samen met mij aflevering 4 van de serie volgt bij mij thuis. Sam beschrijft het verhaal achter de schermen van het wekelijkse commentaar. Zodra de link voor de uitzending is verschenen, zullen we dat melden op de website en in een mail.

Commentaar op NTR serie De Slavernij: Aflevering 3

Datum publicatie: 2 oktober 2011
Auteur: Sandew Hira

Dit commentaar bestaat uit twee delen:

  • De analyse van aflevering 3 van de serie De Slavernij.
  • Commentaar op de uitzending van 1 oktober van het programma Z.O.Z., dat de Migrantentelevisie Nederland (MTNL) maakt voor de VPRO, gewijd aan de discussie over de serie van de NTR. De eindredacteur van dit programma is Anil Ramdas. Gert Oostindie, Aspha Bijnaar en Sandew Hira waren de gasten.
  • Commentaar op De Slavernij, aflevering 3

    Meer van hetzelfde
    Dit commentaar bestaat uit twee delen:

  • De analyse van aflevering 3 van de serie De Slavernij.
  • Commentaar op de uitzending van 1 oktober van het programma Z.O.Z., dat de Migrantentelevisie Nederland (MTNL) maakt voor de VPRO, gewijd aan de discussie over de serie van de NTR. De eindredacteur van dit programma is Anil Ramdas. Gert Oostindie, Aspha Bijnaar en Sandew Hira waren de gasten.
  • Analyse aflevering 3 van De Slavernij

    De consistente boodschap
    Aflevering 3 is in haar boodschap consistent met aflevering 1 en 2.

    Herhaling van een fout verhaal
    Bunskoek en Den Heijer reduceren de betekenis van het fort als een centrum voor de organisatie van de handel. Nu lijkt het alsof de Afrikaanse collaborateurs de mensen langs de schepen brachten om te kijken wie interesse had in de handelswaar en de organisatie niet werd aangestuurd vanuit de Europeanen. In ons vorig commentaar hebben we al aangegeven dat het niet klopt met de feiten.

    De rol van zwarte deskundigen
    Leo Balai vertelde een heel deskundig verhaal over het slavenschip. Balai kent de feiten. Maar belangrijker nog. Balai weet ook hoe hij het moet duiden. Hij promoveert op dit onderwerp.
    In het radioprogramma OVT van de VPRO vertelt Balai dat het eigenlijke verhaal dat hij in zijn dissertatie wilde vertellen was: de vergelijking van het slavenschip met een concentratiekamp. Maar dat mocht niet. Zijn promotor is …. Henk den Heijer. Als hij eenmaal gepromoveerd is, zou hij kijken hoe hij die vergelijking wel kan maken, aldus Balai. Op uitzending gemist kunt u die aflevering beluisteren.
    En zo wordt zwarte deskundigheid in de serie misbruikt. De feiten worden door hen verteld, maar het kader mogen ze niet aangeven. Dat doen de blanke deskundigen. Die doen de montage van hun verhaal. De zwarte deskundigen vormen de legitimatie van het verhaal dat vanuit een blank perspectief wordt neergezet. De feiten wordt door deze deskundigen wel verteld, maar hun duiding, hun analyse wordt weggelaten.

    Jean Henriquez is ook zo’n uitmuntende deskundige op Curaçao. Zij figureert in deel 3 als iemand die een deel van het verhaal vertelt. Jean heeft mij gemaild en gezegd dat ze mijn visie deelt over de slavernijgeschiedenis. Ze wilde mij naar Curaçao halen om het verhaal te vertellen van de andere kant, vanuit decolonizing the mind. Ze heeft me nu officieel uitgenodigd om te spreken op een conferentie op Curaçao van 11-13 november a.s. Aan die uitnodiging geef ik graag gehoor.

    Bagatelliseren
    De lijn van bagatelisseren van de misdaad tegen de menselijkheid blijft ook hier bestaan. Na het hele verhaal verteld te hebben over het slavenschip wordt het kader aangegeven, niet door Leo Balai, maar Daphne Bunskoek (lees Den Heijer, Oostindie en Van Stipriaan, de deskundigen die de lijn bepaald hebben). Dat kader is: “Het was erg op het slavenschip, maar aan wal was het ook niet alles. Homo’s werden ook gewurgd.” We zijn terug bij af. De vergelijking van een misdaad tegen de menselijkheid met een ophanging van homo’s in Walcheren of Amsterdam.

    Het verhaal van de elite
    De serie kaart terecht de rol aan van de elite in Nederland. Maar het belangrijkste orgaan van de elite blijft volledig buiten schot, namelijk het koningshuis en haar voorgaande instituties. Angstvallig wordt vermeden om de link te leggen tussen het koningshuis en de misdaad tegen de menselijkheid. Die angst is tekenend voor de serie. Een onbevangen wetenschappelijke benadering van de Nederlandse elite zou juist dit aspect niet onbelicht hebben gelaten. Maar het gaat hier niet om onbevangen wetenschappers.
    Bunskoek spreekt met een nazaat van een mensenhandelaar die aangeeft dat zij niet wil goedpraten wat haar voorouders deden, maar die dingen gebeurden nu eenmaal in die tijd. Een zwarte historicus zou zo iemand de vraag stellen: “Uw familie is rijk geworden door een misdaad tegen de menselijkheid. Vindt u niet dat het familievermogen dat gebaseerd is op deze misdaad gebruikt moet worden om de nazaten van de slachtoffers te compenseren?” Bunskoek weet dat het stellen van deze vraag leidt tot spontane hartkloppingen, maagbloedingen en harde darmgeluiden en zwijgt hierover.

    Het onvolledige verhaal van Capitein
    Het bizarre verhaal van J. Capitein wordt in deze aflevering verteld vanuit een blank perspectief (zoals trouwens de hele serie). De lijn is: hier is een zwarte man die slavernij goed praat. Hij had niet de moed om slavernij af te keuren.
    Vanuit een zwart perspectief zouden twee vragen gesteld worden:

  • Heeft hij dat helemaal zelf bedacht of hij is opgeleid om dit te vertellen. De feiten spreken voor zich. Hij heeft het niet zelf bedacht.
  • Wat zou er gebeuren als hij zou zeggen: Nederlanders, jullie zijn misdadigers om mensen tot slaaf te maken! Heel eenvoudig: hij zou aan zijn ballen worden opgehangen aan een boom. Vrouwen, kinderen en volwassen mannen zou hem bespugen terwijl hij gezweept werd. Vervolgens zou zijn tong afgeknipt worden om te voorkomen dat hij die woorden nog een keer zou gebruiken. Zijn handen zouden afgekapt zodat hij het nooit zou schrijven. Daarna zou hij levend verbrand worden, zoals zo vaak is gebeurd. Iedere zwarte persoon kan je vertellen dat dit gebeurd zou kunnen zijn. Een blanke historicus kan zich niet voorstellen dat dit gebeurd zou zijn en negeert daarom ook de belangrijkste vraag die verklaart waarom die arme Afrikaan deze nonsense schreef.

    Maar het verhaal zoals Bunskoek dat vertelt is ook nog eens onvolledig. Want toen Capitein terugkeerde naar Afrika, stierf hij niet uit verdriet omdat de blanken hem niet als predikant wilde hebben. Hij nam een loopje met het christendom. Zo vertaalde hij een bijbeltekst “Ik ben de Heer, uw God” in een Afrikaanse taal met “Ik ben Jan Compón” (Compon staat voor de West Indische Compagnie. De dominee’s konden die vertaling niet goedkeuren.
    Het ergste moet nog komen. Eenmaal terug in Afrika werd hij verliefd op een heidense “zwartinnetje”. De man stond op het punt weer terug te keren naar zijn Winti-geloof en als christendominee te dansen op de apinti-drum, maar dat mocht niet. Hij werd brodeloos, ging de handel in, raakte in schulden en stierf van ellende.

    Conclusie: Aflevering 3 is meer van hetzelfde. De lijn is gezet in aflevering 1 en 2. De feiten veranderen in aflevering 3, maar het kader blijft hetzelfde.

    Commentaar VPRO uitzending Z.O.Z.

    PVV gedachtegoed
    Oostindie geeft aan dat het verhaal van de christenslavernij niet onder druk van de PVV erin is gezet, maar dat ze dat op eigen initiatief hebben gedaan. Dit PVV gedachtegoed zat diep verankerd in de geest van de makers. De druk van de PVV-ideoloog Martin Bosma was helemaal niet nodig! Wat onthullend!

    Al is de leugen nog zo snel, de waarheid achterhaalt hem wel
    In de korte tijd van zo’n gesprek kun je van alles en nog wat roepen zonder dat er tijd is om het uitgebreid te controleren. Maar op internet hebben we alle tijd.
    Ik gaf het verschil aan tussen Oostindie en mij. In tegenstelling tot mij beschouwt Oostindie de slavernij niet als een misdaad tegen de menselijkheid. Oostindie ontkent dat hij dit geschreven had en vond dat ik hem een onterecht verwijt maak. Maar zijn oratie is gewoon te downloaden via internet. Op pagina 6 schrijft hij: “Grote woorden worden bij de herdenking van de Atlantische slavernij niet geschuwd. Zo wordt de Atlantische slavernij wel aangeduid met begrippen als ‘genocide’, ‘(zwarte) holocaust’ en ‘misdaad tegen de menselijkheid’. Dat zijn woorden die in die zin werken, dat zij ons dwingen dit verleden serieus onder ogen te zien. Maar het is de vraag of zij ook passen, ons helpen het verleden beter te begrijpen.”
    In de rest van de oratie legt hij waarom deze term juist niet bijdraagt tot een beter begrip van de transatlantische slavernij.

    “Niemand in Nederland zou slavernij nog presenteren als iets positiefs”, zegt Oostindie. Maar dit is aantoonbaar onjuist. Hij behoort samen met zijn collega’s in Nederland tot een stroming die de zwarte bladzijde uit de Nederlandse geschiedenis met man en macht probeert wit te wassen. Die stroming staat bekend onder de naam “wetenschappelijk kolonialisme”. Zij produceren boeken, artikelen en papers om dat te bewijzen. Zij leiden hun studenten op omdat te reproduceren.

    Lees wat hun collega Piet Emmer schrijft over slavernij: “De nieuwe maatschappij waarin ze [de Afrikanen] terechtkwamen, kende weliswaar vaak hardere psychische levensomstandigheden dan de oude, maar in materieel opzicht kregen de Afrikaanse slaven het er gemiddeld beter dan in Afrika… Skeletmetingen geven aan dat de Nieuwe Wereld meer voedsel en minder hongersnoden in petto had voor de slaven in Afrika… ”
    Over het brandmerken van de slaven schrijft de hoogleraar dat het twee keer werd uitgevoerd: “Een keer als ze aan boord van het Europese slavenschip kwamen en een keer als ze aan het einde van de reis op de plantage arriveerden.” Volgens Emmer werd dat als positief ervaren: “Ze zagen het als bewijs dat hun nieuwe eigenaar voor hen zou zorgen.” [P.C. Emmer: De Nederlandse slavenhandel 1500-1850. De Arbeiderspers. Amsterdam/Antwerpen 2003, p. 250-252].
    Op een andere plek schrijft hij: “Er is geen indicatie dat opstandige slaven of de Marrons ooit de intentie hadden om slavernij af te schaffen en naar algemene slavenemancipatie te streven.” De slaven wilden geen einde aan slavernij, stelt hij. Wat wilden ze wel? “Ze wilden wat meer tijd om te tuinieren. Ze wilden hun producten verkopen aan andere plantages of op de slavenmarkt. Ze wilden vissen en een geweer om te kunnen jagen. Ze wilden af en toe naar andere plantages om hun familie te bezoeken. En dat kon allemaal ook.” [Pieter Emmer: Who abolished slavery? Resistance and accommodation in the Dutch Caribbean. Paramaribo, may 11th-15th 2008, p. 15-18].

    Emmer is geen racist. Hij is een teleurgestelde Nederlander.<BR

    De werken van Piet Emmer zijn standaardleerstof op de Universiteit Leiden. Ter ere van zijn afscheid bij zijn pensionering op 5 juni 2009 kreeg hij een conferentie van de Universiteit kado voorgezeten door een teleurgestelde Gert Oostindie en ingeleid door zijn teleurgestelde vrienden van internationale universiteiten. Henk den Heijer, een teleurgestelde Nederlander, roemt hem in zijn oratie als een grote deskundige en goede collega.

    Excuses
    In 2001 nam het Franse parlement een wet aan waarbij slavernij werd erkend als een misdaad tegen de menselijkheid en excuses werden aangeboden voor het slavernijverleden.
    In 2007 bood de burgemeester van London Ken Livingstone excuses aan voor de rol van Engeland in de transatlantische slavernij waarbij hij verwees naar de instituties die hebben geprofiteerd van de rijkdom van deze misdaad tegen de menselijkheid.
    In 2009 nam het Amerikaanse senaat een voorstel aan van de regering Bush waarin excuses werden aangeboden aan Afro-Amerikanen voor het “fundamentele onrecht, de wreedheid, bruutheid en onmenselijkheid van slavernij”.
    In 2011 stelt Anil Ramdas voor dat Sandew Hira zijn excuses aanbiedt aan de nazaten van de slavenhouders die een televisieserie maken waarin slavernij als een misdaad tegen de menselijkheid wordt gebagatelliseerd en een zwarte bladzijde uit hun geschiedenis wordt witgewassen. Het beste antwoord op dit voorstel komt van een Afro-Amerikaan, Malcolm X.
    Als de video met zijn speech niet goed zichtbaar is, kun je hem bekijken op de link op YouTube: http://www.youtube.com/watch?v=znQe9nUKzvQ.

    Noten

    NTR organiseert eigen applaus
    Eeuwenlang was het de gewoonte dat als de blanke man een stinkende scheet zijn zwarte basja’s [basja’s: voormannen op de plantages tijdens slavernij] riepen: het ruikt naar parfum!
    De tijden zijn veranderd. De NTR is nu genoodzaakt om haar applaus te organiseren. Er zijn steeds minder zwarten te vinden die het kruis van de meester met plezier dragen.

    In het budget voor de serie zit ook een professioneel promotietraject met o.a. affiches die naar Surinaamse en Antilliaanse verenigingen worden gestuurd met een aankondiging en een website waar van alles en nog wat te vinden is inclusief de mogelijkheid om reacties te leveren. Daar staat niet de vergelijking met die andere misdaad tegen de menselijkheid – de holocaust – centraal, maar het verhaal dat slavernij van alle tijden is. Mensen die geprobeerd hebben om een reactie te sturen met een link naar mijn commentaar op de serie komen tot de ontdekking dat die reacties niet geplaatst worden. Vooral de reacties met “Complimenten! Complimenten!” worden gepubliceerd.

    Actieve betrokkenheid
    Veel mensen reageren nog steeds op de commentaren met vragen over hoe het zwarte perspectief in de discussie kan worden ingebracht en hoe zij daarin een bijdrage kunnen leveren. Ik ben niet in staat al die mails te beantwoorden. Maar de eerste stappen worden nu wel gezet. Mijn oproep aan vormgevers en correctoren heeft tot hartverwarmende reacties geleid. Samantha Noten heeft intussen het omslag geproduceerd van de bundeling van commentaren die op 29 oktober uitkomt als een gratis downloadbare pdf die gebruikt kan worden bij de discussies over het slavernijverleden.

Commentaar op De Slavernij, aflevering 2

Datum publicatie: 25 september 2011
Auteur: Sandew Hira

Waarom was er een transatlantische handel in tot slaaf gemaakte Afrikanen? Dit is de centrale vraag die de aflevering wil beantwoorden. En het antwoord is simpel: omdat de Afrikanen geld wilden verdienen. De centrale boodschap van de aflevering is: slavenhandel is hoofdzakelijk een aangelegenheid geweest van Afrikanen. Europeanen kochten wel slaven, maar speelden hierin geen hoofdrol, maar een bijrol.

Het witwassen van een zwarte bladzijde in de Nederlandse koloniale geschiedenis
Waarom was er een transatlantische handel in tot slaaf gemaakte Afrikanen? Dit is de centrale vraag die de aflevering wil beantwoorden. En het antwoord is simpel: omdat de Afrikanen geld wilden verdienen. De centrale boodschap van de aflevering is: slavenhandel is hoofdzakelijk een aangelegenheid geweest van Afrikanen. Europeanen kochten wel slaven, maar speelden hierin geen hoofdrol, maar een bijrol. Wat klopt niet aan deze redenering? Het is feitelijk onjuist. Het is qua logica volstrekt onlogisch. En verder is het een moreel verwerpelijke redenatie.

Feiten kloppen niet
Laten we eerst beginnen met de feiten.

Feit: transatlantische mensenhandel is ingegeven door aanbod, en niet door vraag
Het onweerlegbare feit is er dat Afrikanen niet eerst tot slaaf werden gemaakt en vervolgens gingen wachten wie belangstelling had voor de mensenhandel. Het is niet zo dat Europeanen langskwamen, mensen kochten en vervolgens gingen kijken wat ze ermee zouden kunnen doen. De West Indische Compagnie had in haar octrooi opgenomen dat ze ieder jaar Suriname zou voorzien van 2.500 tot slaaf gemaakte mensen. Hoe kun je zo’n exact getal in je octrooi opnemen als je aanvoer van toeval aan elkaar hangt? Dat is ook niet gebeurd. De aanvoer werd georganiseerd. Het werd niet aan het toeval overgelaten. De aanvoer van slaven was niet door het aanbod van Afrikanen bepaald, maar door de vraag van Europeanen. De hoofddader in deze misdaad was niet de aanbieder, maar de vrager. Waarom?
Omdat de vrager, niet de aanbieder, een systeem had opgezet op basis waarvan de aanbieder kon opereren. De aanbieder was de collaborateur. De vrager was de hoofdmisdadiger.

Hoe zag dit systeem feitelijk in elkaar? Het fundament bestond uit drie onderdelen: Ten eerste, en dat is het allerbelangrijkste, de reden tot slavernij. Dat was niet schuldslavernij zoals die voorkwam in Afrika. De transatlantische mensenhandel was niet gebaseerd op schulden van mensen, die afbetaald konden worden, maar op de behoefte van plantages die onderdeel waren van een opkomende wereldeconomie. Die mensen werden gebracht naar plantages waar ze tot arbeid gedwongen werden. Zonder het plantage-systeem was er eenvoudigweg geen transatlantische handel in mensen. Zoals Armand Zunder uitlegt in zijn boek Herstelbetalingen was het plantagesysteem in de eerste eeuwen van het kolonialisme onmogelijk zonder gedwongen arbeid, in dit geval arbeid van tot slaaf gemaakte mensen.
Haal die drijvende kracht weg: de plantage-economie in Amerika. Wat zou er dan overgebleven zijn van de slavenhandel in Afrika? Niet veel. Je zou schuldslavernij hebben zoals die eeuwen bestond, maar daarop is geen nieuwe wereldeconomie gebaseerd geweest, zoals dat wel het geval is geweest met de plantage-ecnomie.

Het tweede onderdeel van het systeem bestond uit een serie forten in Afrika. Die forten stuurden het systeem in Afrika aan. De forten zijn niet op initiatief van de Afrikanen opgezet, maar waren door European ingesteld om de aanvoer voor de plantages te organiseren. Als die forten er niet waren geweest, dan zou de aanvoer een kwestie van grillige wisselvalligheden zijn geweest. Met de forten werd een militair en administratief systeem opgezet om de kidnapping in Afrika te organiseren. Het administratieve bestuur was nodig om in Afrika de verdeel-en-heers taktiek toe te passen. Opstandige stammen konden met collaborerende stammen onderworpen worden (zoals Bunskoek ook noemt, maar niet begrijpt). Het was nodig om aan te geven hoeveel mensen in Amerika nodig waren en om de bestellingen te plaatsen voor de mensenhandelaren. Die handelaren reageerden op de vraag.

Het derde onderdeel – en zeer desastreus – was de wapenvoorziening. De grootscheepse kidnapping was gebaseerd op modern wapentuig en legertjes die rovend door de dorpen van Afrika trokken. Die legertjes werden van wapens voorzien door de Europeanen. De permanente oorlog werd gevoed door de Europeanen. Zonder die grootscheepse bewapening was de schaal van deze roof niet denkbaar.

Dit zijn de feiten van de transatlantische mensenroof. Dat beeld is volledig verzwegen in de aflevering die hierover zou moeten gaan.

Logica klopt niet
Laten we naar de logica kijken. De redenering dat de transatlantische mensenhandel is opgezet door Afrikanen is ook volstrekt onlogisch. Stel dat we niet wisten dat het plantage-systeem die de Europeanen hadden opgezet in Amerika de basis was van deze handel. Die indruk krijg je namelijk als je de aflevering volgt. Waarom zou een Europeaan zomaar mensen kopen van Afrikanen die deze mensen aanbieden? Het is niet alsof je tomaten koopt, die je eet. Als je niets met die mensen kunt doen, dan zul je ze ook niet kopen. En zonder die koop zou het aanbod stoppen. Het aanbod kan niet op zichzelf blijven staan. Het is onlogisch te denken dat je op grote schaal mensen rooft zonder enige verwachting dat je ze kunt verkopen. Dat is gewoon onlogisch.

Het andere onlogische element is de aansturing door Afrikanen. Als de handel werd aangestuurd door Afrikanen, waar zouden zij hun quotas op baseren? Zij kunnen toch logischerwijs niet weten hoeveel arbeidskrachten de plantages nodig hebben?

Conclusie
Op basis van feiten en logika klopt de hele redenatie niet dat de transatlantische mensenhandel een Afrikaanse aangelegenheid had waarin Europeanen een bijrol hadden. Het was omgekeerd. De hoofdrol was voor de Europeanen en de Afrikaanse handelaren waren de collaborateurs. Dat is volledige verzwegen in deze aflevering. De transatlantische slavernij is niet opgezet door Afrikaanse handelaren, maar door Europese ondernemers met plantages in de Amerika’s! Dat zijn de feiten die verzwegen zijn in deze uitzending. Afrikanen waren de collaborateurs, niet de initiatiefnemers.

De morele dimensie
Waarom is dit verschil van belang? Vanwege de morele vraag: hoe gaan nazaten van slachtoffers en misdadigers van de transatlantische mensenhandel en slavernij met elkaar om?
In iedere misdaad van deze omvang is de bijdrage van collaborateurs van essentieel belang. In die misdaad zijn er drie groepen: de slachtoffers, de daders en de collaborateurs die afkomstig zijn uit de geledingen van het slachtoffer. Bij de Joodse holocaust en de bezetting van Nederland heb je ook collaborateurs gehad. In alle Joodse gemeenschappen waren Jodenraden opgezet die samenwerkten met de nazi’s.
Via deze raad gaven de nazi’s bevelen aan de Joodse gemeenschap en haar leiders en werd zo het doorgeefluik van de anti-Joodse maatregelen.

Op 4 mei vielen de Duitsers Nederland binnen; 10 dagen later gaf Rotterdam zich over. Op 29 mei, amper drie weken na de inval, werd officieel het Duitse bestuur in Nederland ingesteld. Veel Nederlandse bedrijven meldden zich aan bij de Duitsers om mee te werken aan Duitse oorlogsindustrie. Philips boekte in die oorlogsjaren recordwinsten. Net als in andere landen werd in Nederland de Joodse Raad met vooraanstaande Joden opgericht die de deportatie van Joden naar de concentratiekampen moesten helpen organiseren. En die Joodse raden deden ook dat werk.
Er waren 50.000 Nederlanders die zich aanmelden om dienst te nemen in het Duitse leger in Nederland. Ambtenaren werkten loyaal mee aan de bezetting.

Niemand in Nederland zal het in zijn hoofd halen om de Nederlanders verantwoordelijk te stellen voor de Duitse bezetting vanwege dit grote aantal collaborateurs. Als je heel gedetailleerd het werk van de collaborateurs beschrijft zonder te vermelden dat het om collaboratie gaat, zoals Bunskoek en Den Heijer doen in deze aflevering, dan zou de conclusie moeten zijn dat Nederland geen 4 en 5 mei herdenking meer moet organiseren, maar in schaamte ieder jaar moet vertellen hoe groot de collaboratie wel niet is geweest. Maar heel terecht neemt men in Nederland de stelling in dat het werk van de collaborateurs niet op de schouders van de slachtoffers moet worden geplaatst. En dat is exact wat Bunskoek en Den Heijer 55 minuten lang hebben gedaan in aflevering 2. Dat is de immorele kant van deze serie. En het racistische element zit in de vraag: waarom pas je die benadering toe op zwarte Afrikanen, maar niet op blanke Europeanen?

Kleinere aandachtspunten
“Slaaf” en “tot slaaf gemaakt”
De terminologie van Daphne Bunskoek is opmerkelijk. In de internationale literatuur is de Engelse term “slave” in diskrediet geraakt. Niemand wordt als slaaf geboren. Mensen worden in vrijheid geboren en via een misdaad tot slaaf gemaakt. Om die reden wordt internationaal de Engelse term “enslaved” – de Nederlandse vertaling is “tot slaaf gemaakt” – gebruikt om dit cruciale verschil aan te duiden. Daarmee wordt aangegeven dat slavernij een misdaad was en niet een natuurlijk verschijnsel. Iemand tot slaaf maken is een misdaad. De term slaaf geeft dat niet aan.
Waarom noem ik dit? Omdat Bunskoek in de vorige aflevering voor blanke “slaven” de term “tot slaaf gemaakte christenen” gebruikt en voor zwarte mensen de term “slaaf”. Kennelijk is ze zich heel bewust van dit verschil. Waarom maakt ze dan het racistische onderscheid door “tot slaaf gemaakt” voor blanken te gebruiken en “slaaf” alleen voor zwarten? Om te laten zien dat het in het eerste geval om een misdaad ging en in het tweede geval niet.

De cijfers

Bunskoek meldt dat er onderweg 2 miljoen Afrikanen bezweken tijdens de reis van het binnenland naar de havens van inscheping. Dat zou eenvijfde van een persoon zijn. Andere schattingen gaan ervan uit dat voor ieder levend aangekomen persoon in de haven er onderweg 1 tot 5 mensen stierven. Dat aantal zou betekenen dat het om 12-60 miljoen mensen zou gaan
De Guyanese historicus Walter Rodney heeft op basis van VN cijfers laten zien wat het effect van de kidnapping is geweest op de bevolking van Afrika. Daaruit blijkt dat deze gedurende twee eeuwen stationair is geweest. Het getal van twee miljoen voor een verschijnsel waarbij mensen in hun dorpen werden overvallen, een 150 km lange voettocht maken en in de ongezonde kerkers van de havens verbleven is wel erg weinig. Maar de lage aantallen zijn bedoeld om de zaak minder erg te doen voorkomen dan het in werkelijkheid was.

De nieuwe naam voor racisten: teleurgestelde blanken
Bunskoek citeert uiterst racistische teksten van Nederlanders over Afrikanen. De teksten spreken voor zich. Afrikanen zijn dom, lelijk, onbetrouwbaar etc. Is dit racisme? “Nee,” zegt de koloniale ideoloog Den Heijer: “Het zijn teleurgestelde Nederlanders.” Zo kun je van de nazi’s zeggen dat het geen anti-semieten waren, maar teleurgestelde Duitsers. Je moet het maar durven.

De bronnen zwijgen, dus bestaat het niet
Bunskoek memoreert het verhaal uit de orale traditie dat bij de selectie van zwarte vrouwen blanke gouverneurs de mooiste vrouwen haalden om ze te verkrachten. Den Heijer zegt: “Dat klopt niet, want ik ben het in geen enkele bron tegengekomen.” Ik vraag me af welke gouverneur dit gaat schrijven: “Ik zag een mooi zwarte vrouw met welgevallige borsten. Ik liet haar boven brengen, gooide haar op bed, dwong haar benen uit elkaar. Daarna haalde ik mijn tollie (penis) uit mijn broek, die stijf was als de neten en duwde die hard in haar schede. Die vrouw schreeuwde van pijn, maar dat vond ik juist lekker.”
Wie gaat dit nou opschrijven?
Als niemand dit opschrijft, dan kan het onmogelijk gebeurd zijn, zegt den Heijer. Wat een wetenschapper die zo redeneert.

Romance in Africa
Wat moet het romantisch zijn geweest in die forten van Afrika. Romance was constant in the air. Dat is de boodschap van Den Heijer. Maar het fort was een totale institutie, een instelling die het leven van mannen en vrouwen van begin tot eind controleerde. Studies van dit soort instituties (gevangenissen, concentratiekampen, katholieke jongerentehuizen etc) tonen aan dat macht de basis is van de relatie tussen mensen. In concentratiekampen zul je voorbeelden tegenkomen van Jodinnen en Nazi’s die verliefd werden op elkaar. Maar dat was niet dankzij, maar ondanks het systeem. Den Heijer schetst het valse beeld van romance in the air, omdat hij bewust niet vermeld dat het hier ging om zo’n sociale institutie waarbij macht de basis van de relatie bepaalt.

Philips, Shell en WIC
De WIC moet je zien als een multinational als Philips, zegt Bunskoek. Daarmee associeert ze een misdadige onderneming die in mensen handelde met een bedrijf dat gloeilampen produceert. Waarom? Om de misdaad tegen de menselijkheid, waar de WIC zich schuldig aan maakte, te verdoezelen.

Het verzwegen verzet
Net als bij de Joden was er bij Afrikanen ook verzet in Afrika tegen de mensonterende kidnapping. Dat verzet zou onderdeel moeten zijn van onze herinnering aan slavernij zoals de opstand van de Joden in de ghetto’s van Warsaw onderdeel is van de herdenking van de holocaust. Afrikaanse historici hebben dit verzet uitgebreid gedocumenteerd. Dat verzet is volledig afwezig in de serie.

De naam van Roué Verveer: Kofi of Alonki?
In een serie die gaat over een misdaad tegen de menselijkheid is Verveer de vrolijke noot, de grappenmaker die de (blanke) kijker moet laten lachen. Daarnaast is hij de zwarte man die het blanke verhaal moet legitimeren.

In Afrika krijgt hij een nieuwe naam van de Afrikanen: Kofi. Maar eigenlijk zou hij moeten heten: Alonki.
Wie is Alonki? Alonki is een figuur uit een bekend lied uit de slaventijd. Zie hier de tekst.

Alonki kon dansi
Alonki kon dansi
Kon dansi mek granman si
Kon dansi mek granman si

Alonki kom dansen
Alonki kom dansen
Kom dansen om de blanke meester te plezieren
Kom dansen om de blanke meester te plezieren

Alonki is de kleine jongen die tot functie heeft om de blanke meester te plezieren. Hij moet dansen, grappen en grollen maken zodat de blanke meester met plezier de dag door kan komen.
Een passende titel voor Verveer is niet Kofi maar Alonki. Misschien kent hij het liedje niet, dan is het goed om de radiostations te vragen om het speciaal voor hem te draaien, maar dan in de versie van de dichter Paul Middellijn. In dienst versie danst Alonki omdat hij verplicht werd, maar op een gegeven moment vindt hij zijn ziel terug en weigert om langer te dansen om de meester te plezieren, maar alleen om zijn vrijheid te vieren.

Waarom Verveer omdopen tot Alonki?
Omdat hij een echte grappenmaker is voor de blanken. De Afrikanen die hij in de serie tegenkomt spreekt hij steevast aan op hun verantwoordelijk voor de slavenhandel: “Waarom hebben jullie mijn voorouders verkocht?” Het klinkt zo pathetisch.

Maar bij alle blanken mensen die hij tegenkomt vertoont hij een totaal andere reactie. Een blanke dame vertelt over de oker en andere groenten die door Afrikanen zijn meegenomen; je krijgt het gevoel dat ze op een toeristische reis gingen (“wacht, wacht, ik moet nog de oker meenemen”).
Op geen enkel moment vraag Alonki aan deze dame: “Waarom hebben jullie mijn voorouders gekocht, in keten geslagen op de boot, gedwongen tewerk gesteld op de plantages en dat gedaan met hun kinderen en kindskinderen?” Het komt gewoon niet op bij de grappenmaker.
Als hij Bunskoek ziet, geeft hij haar een grote brasa in plaats van de vraag te stellen: “Dahpne, Waarom hebben jullie mijn voorouders gekocht, in keten geslagen op de boot, gedwongen tewerk gesteld op de plantages en dat gedaan met hun kinderen en kindskinderen?”
Maar komt hij Afrikanen tegen, dan is dat de grote vraag die op zijn zwarte lippen brandt: waarom hebben jullie deze misdaad begaan.
Ook opmerkelijk is zijn neerbuigende houding naar Afrikanen toe.
De winti godsdienst van de Afrikanen noemt hij tovenarij. Mensen die in wonderen en tovenarij geloven – zo is de boodschap – zijn achterlijk.
Nu, wat te denken van de verhalen uit het christendom: een man loopt op water. Hij verandert water in wijn. Hij is geboren uit een maagd. Hij sterft en wordt weer geboren. We kunnen zo doorgaan. Wat zou Verveer zeggen van zoveel tovenarij? “Ik moet hier gauw wegwezen,” was zijn commentaar bij de Afrikaanse godsdienst.
Die neerbuigendheid blijkt ook uit zijn evaluatie van de gastvrijheid die hij van de Afrikanen ontving die hem als zijn broeder zagen. “Ze willen mijn geld hebben,” was zijn reactie. Tja, zo kun je er ook naar kijken, als je wilt. Een andere manier van kijken is te laten zien dat er bij weerzien in de diaspora een scala van emoties een rol spelen: een gevoel van verbondenheid, gastvrijheid en ook de verwachtingen dat je rijke familielede zich misschien om je zouden willen bekommeren. Je kunt ervoor kiezen om de nadruk op één te leggen of ze allemaal te tonen. Alonki koost voor het eerste en wel de meest negatieve.

Alonki wilde de kijker het gevoel geven hoe het was om vanaf het binnenland naar de kust te lopen. Natuurlijk begrijp ik dat ze die arme jongen niet helemaal die 150 km kunnen laten lopen vanwege de tijd. Maar om het gevoel een kleine beetje een realiteitswaarde te geven hadden ze hem niet een rugzak met vers water moeten geven, maar hem in de boeien moeten slaan, een houten balk om zijn nek plaatsen en een Afrikaan als begeleider geven die hem zweepte als hij niet snel genoeg zou lopen. Dat zou pas echt realistisch zijn geweest. Nu is het alleen maar hilarisch om de tocht van de gekidnapte Afrikaan uit het binnenland te laten zien door een zwarte Surinamer met een rugzak en vers water.

Op naar aflevering 3!

Noten
Reactie op mijn bijdrage
Ik heb enorm veel reacties gekregen op het eerste artikel. Daarbij zaten vragen en opmerkingen die een antwoord vereisen. Ik kan ze niet individueel beantwoorden. Maar de vragen en opmerkingen zal ik meenemen in het eindcommentaar.

Achtergronden
De benadering in de televisie is die van het wetenschappelijk kolonialisme, een stroming binnen de geschiedschrijving die het kolonialisme probeert te rechtvaardigen met kwasi-wetenschappelijke argumenten. Meer informatie hierover vind je bij het menu-item
achtergronden.

Nieuwsbrief
Wil je op de hoogte worden gehouden van de commentaren en het nieuws van IISR. meld je gratis aan voor de nieuwsbrief.

Wat te doen
De serie en ons eerste commentaar daarop heeft enorm veel los gemaakt in de Surinaamse gemeenschap. Verschillende mensen zijn met suggesties gekomen over wat te doen tegen de Eurocentrische benadering van de slavernij-geschiedenis.
Eén suggestie zullen we oppakken. Na de serie zullen we onze commentaren bundelen in een pdf-file die dan gratis verspreid kan worden bij de verdere discussie over de serie.

Hoe kun je hieraan meewerken?

  1. We zoeken een corrector die de tekst kan corrigeren (type- en stijlfouten) korte na de laatste aflevering. Meld je aan via info@amcon.nl vor deze vrijwilligerstaak.
  2. We zoeken een vormgever die het omslag wil vormgeven. De PDF zal gratis verspreid worden.
  3. Verder vragen we iedereen om de commentaren en later de PDF-file zoveel mogelijk te verspreiden via hun sociale netwerken en mensen actief te attenderen op het weerwoord op de koloniale visie van de NTR op slavernij.

Commentaar op NTR serie De Slavernij: Aflevering 1

Datum publicatie: 18 september 2011
Auteur: Sandew Hira

Met veel bombarie en geld heeft de NTR haar serie over De Slavernij gepresenteerd op 18 september 2011. Sandew Hira heeft na iedere uitzending de betreffende aflevering van commentaar voorzien. “De serie is gemaakt door het traditionele gezelschap van Nederlandse historici van de stroming van het wetenschappelijk kolonialisme: Gert Oostindie, Alex van Stipriaan en Henk den Heijer. En dat is dan ook goed te zien in het eindresultaat. Ik ga de afleveringen beoordelen op het volgende criterium: is het een goede weergave van wat transatlantische slavernij is geweest gebaseerd op feiten?”

Commentaar op De Slavernij, aflevering 1


Inleiding
Met veel bombarie en geld heeft de NTR haar nieuwe serie over De Slavernij gepresenteerd. Zondag 18 september was de eerste aflevering. Ik zal de komende weken iedere aflevering van commentaar voorzien.

De serie is gemaakt door het traditionele gezelschap van Nederlandse historici van de stroming van het wetenschappelijk kolonialisme: Gert Oostindie, Alex van Stipriaan en Henk den Heijer. En dat is dan ook goed te zien in het eindresultaat. Ik ga de afleveringen beoordelen op het volgende criterium: is het een goede weergave van wat transatlantische slavernij is geweest gebaseerd op feiten?

Algemene opmerkingen
De formule is dat de visie op slavernij op een luchtige manier wordt weergegeven. Daphne Busnkoek doet het serieuze verhaal over wat slavernij was en Roué Verveer is de comediant, de luchtige noot die rondhuppelt en van toeten noch blazen weet over slavernij. Dat is ook de taakverdeling die de afgelopen eeuwen tussen Nederlanders en Surinamers is geweest.

Wat is de aard van transatlantische slavernij?
In de internationale literatuur is er een uitgebreide discussie over deze vraag. De verschillen tussen de ideologen van het wetenschappelijk kolonialisme en de anti-koloniale wetenschappers zijn als volgt.

De ideologen doen voorkomen alsof alle vormen van slavernij hetzelfde zijn. Daarmee wordt de aard van de transatlantische slavernij verdoezeld. Bunskoek laat zien hoe mensen uit Oost-Europa in Nederland door criminelen als slaven worden behandeld. Vervolgens vertelt een politie-agent dat de belangrijkste vorm van moderne slavernij in India en Afrika voorkomt. We klagen wel over de transatlantische slavernij maar zie hier: India en Afrika zijn ook schuldig aan moderne slavernij. Dat is de boodschap.

Wat is zo onzinnig aan deze redenering? Twee zaken.
Ten eerste, de transatlantische slavernij was gesanctioneerd door staten. Het was geen aangelegenheid van particulieren. Het was gesanctioneerd door de regeringen van Europa. De regeringen van India en Afrika sanctioneren slavernij niet. Dat is het werk van particuliere criminelen. Het is geen overheidsbeleid. Dat is een cruciaal verschil. Ten tweede, de moderne slavernij is niet het fundament van de wereldeconomie in wording. De transatlantische slavernij heeft geleid tot de opkomst van de scheepvaart, bank- en verzekeringswezen, de stapelmarkten in Europa, de opkomst van verwerkingsindustrieën in Europa gebaseerd op landbouwproducten als suiker, koffie en cacao.

Dit is waar transatlantische slavenhandel en slavernij was en dat is iets heel anders dan criminele Polen in Rotterdam of zelfs in Afrika en India.

Blanke gijzelaars in slavernij
Bunskoek gaat naar Marokko met de boodschap: islamitische Marokkanen – alweer die “kut-Marokkanen” moet de gemiddelde Nederlander denken – hebben op grote schaal blanke Christenen tot slaaf gemaakt. Opmerkelijk is trouwens de terminologie. Bij blanke mensen praat Bunskoek over “tot slaaf gemaakte Christenen” en over Afrikanen praat ze gewoon over “slaven”.
Die christenen waren eigenlijk gijzelaars voor wie een losprijs werd geëist. In die tussentijd werden ze als slaaf tewerk gesteld.
Wat is de strekking: kijk, er was ook blanke slavernij en de meesters waren zwarte moslims. Slavernij is van alle tijden. Dus waar kletsen we over als we praten over transatlantische slavernij?
En hier heb je weer de draai van de feiten. Die transatlantische slavernij was niet gebaseerd op losgeld! Er was niemand die losgeld kon betalen voor de zwarte Afrikanen. Dat is al wezenlijk anders.

Blanke slavernij kwam trouwens op veel grotere schaal voor, niet in Afrika maar in Europa, met name Oost-Europa en wel tot het begin van de negentiende eeuw. De term slaaf komt ook van de Slavische volkeren. In Rusland is slavernij officieel in 1723 afgeschaft en overgegaan in lijfeigenschap.

Als je als iets zou willen vertellen over blanke slavernij dan zou het logischer zijn om te praten over een plek waar die op veel grotere schaal plaatsvond, namelijk Europa.

Maar het doel van Bunskoek verhaal is te laten zien dat niet alleen Europeanen zich schuldig maakte aan slavernij, maar ook de moslims. Het doel is niet om inzicht te krijgen in de vraag wat transatlantische slavernij was, want op grond van feiten is die volstrekt onvergelijkbaar met het verhaal van de blanke gijzelaars in Marokko.

Brazilië
De meest koloniale visie op slavernij was het verhaal van Bunskoek over Brazilië en Prins Maurits van Nassau en met name de scène van een jonge militair op de militaire academie die vertelt hoe goed de Nederlandse prins was voor Brazilië. Waarom? Hij had wetenschappers, schilders en zelfs astronomen naar Brazilië gebracht. Nooit geweten dat de astronomie in Brazilië tot zulke grote hoogten was geklommen. Maar het belangrijkste was wel de tolerantie. De Nederlanders hebben de Joden in staat gesteld om in alle vrijheid hun godsdienst te belijden. En hoe tolerant waren de Nederlanders ten opzichte van de vrijheid van de Afrikanen in slavernij. Die waren toch tot slaaf gemaakt? Geen woord erover.
Het is alsof iemand een verhaal houdt over de kampbewaarder van Aushwitch en vertelt hoe die concerten organiseerde met muziek van Mozart en Bach en zwijgt over het feit dat er gaskamers waren waar mensen werden vermoord. Dat is de kwaliteit van de eerste aflevering van De Slavernij.

Yu kan kibri yu granma, ma yu no kan kibri en koso koso
Dit is een Surinaams spreekwoord dat vrij vertaald zegt dat je je grootmoeder wel kunt verbergen, maar je kunt haar gekuch niet verbergen.

De NTR bracht de serie als de ultieme poging om een genuanceerd beeld van de slavernij geschiedenis naar voren te brengen. Drie professoren hebben hier hard aan meegewerkt: Gert Oostindie, Alex van Stipriaan en Henk den Heijer. Carla Broos heeft de eindredactie gedaan. Het resultaat is in kwaliteit minder dan een scriptie van de laatste klas van het vwo: het verzwijgt de belangrijkste informatie over slavernij daar waar het verteld had moeten worden. Het geeft een volstrekt verkeerd idee van wat transatlantische slavernij was door het te vergelijken met zaken die daar wezenlijk van afwijken. En het doel is zoals die altijd is geweest: het verzwijgen dat Nederland een misdaad heeft begaan tegen de menselijkheid, dat is de ultieme poging om het gekuch van de oma verborgen te houden.

Op naar aflevering 2.

Noten
IISR en Sky Televisie in Suriname werken aan een 12-delige serie over de geschiedenis van het kolonialisme in Suriname. Hierin wordt een Surinaamse visie neergezet die wezenlijk afwijkt van de koloniale visie die de NTR presenteert.

Wil je op de hoogte worden gehouden van de commentaren en het nieuws van IISR. meld je gratis aan voor de
nieuwsbrief.

Ik word overstelpt met emails van mensen die reageren op dit commentaar. Dank voor alle reacties, maar ik ben niet in staat om individueel op alle mails te reageren. Weet dat ik de reacties waardeer ongeacht de vraag of ik met ze eens ben.

Stuur de link naar je email adressen of zet het op facebook of andere sociale media, zodat mensen weten dat je ook op een andere manier kunt kijken naar de koloniale geschiedenis van Nederland dan de dominante visie die door NTR wordt uitgezonden.

Kijk ook naar mijn column op Starnieuws over de actie van SP-kamerlid Van Bommel en Barryl Biekman .

Voor de achtergronden van mijn commentaar die het menuitem achtergronden

Debat Carla Boos versus Sandew HiraNTR serie De Slavernij

Datum: 18 september t/m 16 oktober 2011
Betreft: NTR serie De Slavernij

Nooit eerder was de verontwaardiging onder zwarte mensen over een televisieserie in Nederland zo groot. De controverse rond de serie ‘De Slavernij’ bereikt een curieus dieptepunt wanneer de wetenschappers uit wiens kokers deze serie zijn fundament kreeg zich publiekelijk ervan distantiëren. Eenzijdigheid van perspectief, valse voorstellingen en ‘verzwegen verleden’ zijn veelal eigen aan het geschiedbeeld zoals dat van generatie op generatie is doorgegeven. Onderkend moet worden dat geschiedbeelden en historisch bewustzijn een deel zijn van het immateriële erfgoed. Ze zijn van betekenis voor het gevoel en de ervaring van de continuïteit, i.c. de identiteit van persoon, groep of natie. Ze functioneren als bindmiddel naar binnen toe en afbakening naar buiten toe tegenover ‘buitenstaanders’.

Naar aanleiding van de discussie over de NTR-serie De Slavernij organiseerde Vereniging Ons Suriname een debat tussen Carla Boos (eindredactuer van de NTR serie De Slavernij) en Sandew Hira (criticus van de serie) op zondag 30 oktober 2011, met als thema: De Toekomst van het Slavernijverleden: Dékoloniseer de Geest! NOS Teve heeft een volledige registratie gemaakt van het debat op 30 oktober. De organisatoren zijn Tico Vos en zijn team bij NOS TeVe heel dankbaar voor het werk dat hij doet voor decolonzing the mind en het vastleggen van debatten. Het kan als educatief materiaal gebruikt worden in discussies over geschiedenis en identiteit.

Datum: 18 september t/m 16 oktober 2011
Betreft: NTR serie De Slavernij

De Nederlandse NTR serie over slavernij is door Sandew Hira becommentarieerd geweest tijdens de periode van uitzending: 18 september t/m 16 oktober 2011. Het commentaar dat Hira geeft bij de serie De Slavernij komt niet uit de lucht vallen. Het vloeit voort uit een kritische analyse van de Surinaamse geschiedschrijving dat is vastgelegd in zijn essay Decolonizing the mind. Klik hier om het volledige commentaar te lezen op de NTR serie De Slavernij.

Naar aanleiding van de discussie over de NTR-serie De Slavernij organiseerde Vereniging Ons Suriname een debat tussen Carla Boos (eindredactuer van de NTR serie De Slavernij) en Sandew Hira (criticus van de serie) op zondag 30 oktober 2011, met als thema: De Toekomst van het Slavernijverleden: Dékoloniseer de Geest! NOS Teve heeft een volledige registratie gemaakt van het debat op 30 oktober. De organisatoren zijn Tico Vos en zijn team bij NOS TeVe heel dankbaar voor het werk dat hij doet voor decolonzing the mind en het vastleggen van debatten. Het kan als educatief materiaal gebruikt worden in discussies over geschiedenis en identiteit.

Achtergronden op het commentaar op de NTR serie De Slavernij

Het commentaar dat Sandew Hira geeft bij de serie De Slavernij komt niet uit de lucht vallen. Het vloeit voort uit een kritische analyse van de Surinaamse geschiedschrijving dat is vastgelegd in zijn essay Decolonizing the mind. Dit essay is gepubliceerd na zijn debat met Prof. Gert Oostindie van de Universiteit Leiden. Het boekje kost 7,50 euro is te bestellen bij uitgeverij Amrit via info@amcon.nl. De verzendkosten zijn voor rekening van de uitgever.

Commentaar op aflevering 1 van de NTR serie De Slavernij

Commentaar op De Slavernij, aflevering 1


Inleiding
Met veel bombarie en geld heeft de NTR haar nieuwe serie over De Slavernij gepresenteerd. Zondag 18 september was de eerste aflevering. Ik zal de komende weken iedere aflevering van commentaar voorzien.

De serie is gemaakt door het traditionele gezelschap van Nederlandse historici van de stroming van het wetenschappelijk kolonialisme: Gert Oostindie, Alex van Stipriaan en Henk den Heijer. En dat is dan ook goed te zien in het eindresultaat. Ik ga de afleveringen beoordelen op het volgende criterium: is het een goede weergave van wat transatlantische slavernij is geweest gebaseerd op feiten?

Algemene opmerkingen
De formule is dat de visie op slavernij op een luchtige manier wordt weergegeven. Daphne Busnkoek doet het serieuze verhaal over wat slavernij was en Roué Verveer is de comediant, de luchtige noot die rondhuppelt en van toeten noch blazen weet over slavernij. Dat is ook de taakverdeling die de afgelopen eeuwen tussen Nederlanders en Surinamers is geweest.

Wat is de aard van transatlantische slavernij?
In de internationale literatuur is er een uitgebreide discussie over deze vraag. De verschillen tussen de ideologen van het wetenschappelijk kolonialisme en de anti-koloniale wetenschappers zijn als volgt.

De ideologen doen voorkomen alsof alle vormen van slavernij hetzelfde zijn. Daarmee wordt de aard van de transatlantische slavernij verdoezeld. Bunskoek laat zien hoe mensen uit Oost-Europa in Nederland door criminelen als slaven worden behandeld. Vervolgens vertelt een politie-agent dat de belangrijkste vorm van moderne slavernij in India en Afrika voorkomt. We klagen wel over de transatlantische slavernij maar zie hier: India en Afrika zijn ook schuldig aan moderne slavernij. Dat is de boodschap.

Wat is zo onzinnig aan deze redenering? Twee zaken.
Ten eerste, de transatlantische slavernij was gesanctioneerd door staten. Het was geen aangelegenheid van particulieren. Het was gesanctioneerd door de regeringen van Europa. De regeringen van India en Afrika sanctioneren slavernij niet. Dat is het werk van particuliere criminelen. Het is geen overheidsbeleid. Dat is een cruciaal verschil. Ten tweede, de moderne slavernij is niet het fundament van de wereldeconomie in wording. De transatlantische slavernij heeft geleid tot de opkomst van de scheepvaart, bank- en verzekeringswezen, de stapelmarkten in Europa, de opkomst van verwerkingsindustrieën in Europa gebaseerd op landbouwproducten als suiker, koffie en cacao.

Dit is waar transatlantische slavenhandel en slavernij was en dat is iets heel anders dan criminele Polen in Rotterdam of zelfs in Afrika en India.

Blanke gijzelaars in slavernij
Bunskoek gaat naar Marokko met de boodschap: islamitische Marokkanen – alweer die “kut-Marokkanen” moet de gemiddelde Nederlander denken – hebben op grote schaal blanke Christenen tot slaaf gemaakt. Opmerkelijk is trouwens de terminologie. Bij blanke mensen praat Bunskoek over “tot slaaf gemaakte Christenen” en over Afrikanen praat ze gewoon over “slaven”.
Die christenen waren eigenlijk gijzelaars voor wie een losprijs werd geëist. In die tussentijd werden ze als slaaf tewerk gesteld.
Wat is de strekking: kijk, er was ook blanke slavernij en de meesters waren zwarte moslims. Slavernij is van alle tijden. Dus waar kletsen we over als we praten over transatlantische slavernij?
En hier heb je weer de draai van de feiten. Die transatlantische slavernij was niet gebaseerd op losgeld! Er was niemand die losgeld kon betalen voor de zwarte Afrikanen. Dat is al wezenlijk anders.

Blanke slavernij kwam trouwens op veel grotere schaal voor, niet in Afrika maar in Europa, met name Oost-Europa en wel tot het begin van de negentiende eeuw. De term slaaf komt ook van de Slavische volkeren. In Rusland is slavernij officieel in 1723 afgeschaft en overgegaan in lijfeigenschap.

Als je als iets zou willen vertellen over blanke slavernij dan zou het logischer zijn om te praten over een plek waar die op veel grotere schaal plaatsvond, namelijk Europa.

Maar het doel van Bunskoek verhaal is te laten zien dat niet alleen Europeanen zich schuldig maakte aan slavernij, maar ook de moslims. Het doel is niet om inzicht te krijgen in de vraag wat transatlantische slavernij was, want op grond van feiten is die volstrekt onvergelijkbaar met het verhaal van de blanke gijzelaars in Marokko.

Brazilië
De meest koloniale visie op slavernij was het verhaal van Bunskoek over Brazilië en Prins Maurits van Nassau en met name de scène van een jonge militair op de militaire academie die vertelt hoe goed de Nederlandse prins was voor Brazilië. Waarom? Hij had wetenschappers, schilders en zelfs astronomen naar Brazilië gebracht. Nooit geweten dat de astronomie in Brazilië tot zulke grote hoogten was geklommen. Maar het belangrijkste was wel de tolerantie. De Nederlanders hebben de Joden in staat gesteld om in alle vrijheid hun godsdienst te belijden. En hoe tolerant waren de Nederlanders ten opzichte van de vrijheid van de Afrikanen in slavernij. Die waren toch tot slaaf gemaakt? Geen woord erover.
Het is alsof iemand een verhaal houdt over de kampbewaarder van Aushwitch en vertelt hoe die concerten organiseerde met muziek van Mozart en Bach en zwijgt over het feit dat er gaskamers waren waar mensen werden vermoord. Dat is de kwaliteit van de eerste aflevering van De Slavernij.

Yu kan kibri yu granma, ma yu no kan kibri en koso koso
Dit is een Surinaams spreekwoord dat vrij vertaald zegt dat je je grootmoeder wel kunt verbergen, maar je kunt haar gekuch niet verbergen.

De NTR bracht de serie als de ultieme poging om een genuanceerd beeld van de slavernij geschiedenis naar voren te brengen. Drie professoren hebben hier hard aan meegewerkt: Gert Oostindie, Alex van Stipriaan en Henk den Heijer. Carla Broos heeft de eindredactie gedaan. Het resultaat is in kwaliteit minder dan een scriptie van de laatste klas van het vwo: het verzwijgt de belangrijkste informatie over slavernij daar waar het verteld had moeten worden. Het geeft een volstrekt verkeerd idee van wat transatlantische slavernij was door het te vergelijken met zaken die daar wezenlijk van afwijken. En het doel is zoals die altijd is geweest: het verzwijgen dat Nederland een misdaad heeft begaan tegen de menselijkheid, dat is de ultieme poging om het gekuch van de oma verborgen te houden.

Op naar aflevering 2.

 

Commentaar op aflevering 2 van de NTR serie De Slavernij

Commentaar op De Slavernij, aflevering 2

Het witwassen van een zwarte bladzijde in de Nederlandse koloniale geschiedenis
Waarom was er een transatlantische handel in tot slaaf gemaakte Afrikanen? Dit is de centrale vraag die de aflevering wil beantwoorden. En het antwoord is simpel: omdat de Afrikanen geld wilden verdienen. De centrale boodschap van de aflevering is: slavenhandel is hoofdzakelijk een aangelegenheid geweest van Afrikanen. Europeanen kochten wel slaven, maar speelden hierin geen hoofdrol, maar een bijrol. Wat klopt niet aan deze redenering? Het is feitelijk onjuist. Het is qua logica volstrekt onlogisch. En verder is het een moreel verwerpelijke redenatie.

Feiten kloppen niet
Laten we eerst beginnen met de feiten.

Feit: transatlantische mensenhandel is ingegeven door aanbod, en niet door vraag
Het onweerlegbare feit is er dat Afrikanen niet eerst tot slaaf werden gemaakt en vervolgens gingen wachten wie belangstelling had voor de mensenhandel. Het is niet zo dat Europeanen langskwamen, mensen kochten en vervolgens gingen kijken wat ze ermee zouden kunnen doen. De West Indische Compagnie had in haar octrooi opgenomen dat ze ieder jaar Suriname zou voorzien van 2.500 tot slaaf gemaakte mensen. Hoe kun je zo’n exact getal in je octrooi opnemen als je aanvoer van toeval aan elkaar hangt? Dat is ook niet gebeurd. De aanvoer werd georganiseerd. Het werd niet aan het toeval overgelaten. De aanvoer van slaven was niet door het aanbod van Afrikanen bepaald, maar door de vraag van Europeanen. De hoofddader in deze misdaad was niet de aanbieder, maar de vrager. Waarom?
Omdat de vrager, niet de aanbieder, een systeem had opgezet op basis waarvan de aanbieder kon opereren. De aanbieder was de collaborateur. De vrager was de hoofdmisdadiger.
Hoe zag dit systeem feitelijk in elkaar? Het fundament bestond uit drie onderdelen: Ten eerste, en dat is het allerbelangrijkste, de reden tot slavernij. Dat was niet schuldslavernij zoals die voorkwam in Afrika. De transatlantische mensenhandel was niet gebaseerd op schulden van mensen, die afbetaald konden worden, maar op de behoefte van plantages die onderdeel waren van een opkomende wereldeconomie. Die mensen werden gebracht naar plantages waar ze tot arbeid gedwongen werden. Zonder het plantage-systeem was er eenvoudigweg geen transatlantische handel in mensen. Zoals Armand Zunder uitlegt in zijn boek Herstelbetalingen was het plantagesysteem in de eerste eeuwen van het kolonialisme onmogelijk zonder gedwongen arbeid, in dit geval arbeid van tot slaaf gemaakte mensen.
Haal die drijvende kracht weg: de plantage-economie in Amerika. Wat zou er dan overgebleven zijn van de slavenhandel in Afrika? Niet veel. Je zou schuldslavernij hebben zoals die eeuwen bestond, maar daarop is geen nieuwe wereldeconomie gebaseerd geweest, zoals dat wel het geval is geweest met de plantage-ecnomie.

Het tweede onderdeel van het systeem bestond uit een serie forten in Afrika. Die forten stuurden het systeem in Afrika aan. De forten zijn niet op initiatief van de Afrikanen opgezet, maar waren door European ingesteld om de aanvoer voor de plantages te organiseren. Als die forten er niet waren geweest, dan zou de aanvoer een kwestie van grillige wisselvalligheden zijn geweest. Met de forten werd een militair en administratief systeem opgezet om de kidnapping in Afrika te organiseren. Het administratieve bestuur was nodig om in Afrika de verdeel-en-heers taktiek toe te passen. Opstandige stammen konden met collaborerende stammen onderworpen worden (zoals Bunskoek ook noemt, maar niet begrijpt). Het was nodig om aan te geven hoeveel mensen in Amerika nodig waren en om de bestellingen te plaatsen voor de mensenhandelaren. Die handelaren reageerden op de vraag.

Het derde onderdeel – en zeer desastreus – was de wapenvoorziening. De grootscheepse kidnapping was gebaseerd op modern wapentuig en legertjes die rovend door de dorpen van Afrika trokken. Die legertjes werden van wapens voorzien door de Europeanen. De permanente oorlog werd gevoed door de Europeanen. Zonder die grootscheepse bewapening was de schaal van deze roof niet denkbaar.

Dit zijn de feiten van de transatlantische mensenroof. Dat beeld is volledig verzwegen in de aflevering die hierover zou moeten gaan.

Logica klopt niet
Laten we naar de logica kijken. De redenering dat de transatlantische mensenhandel is opgezet door Afrikanen is ook volstrekt onlogisch. Stel dat we niet wisten dat het plantage-systeem die de Europeanen hadden opgezet in Amerika de basis was van deze handel. Die indruk krijg je namelijk als je de aflevering volgt. Waarom zou een Europeaan zomaar mensen kopen van Afrikanen die deze mensen aanbieden? Het is niet alsof je tomaten koopt, die je eet. Als je niets met die mensen kunt doen, dan zul je ze ook niet kopen. En zonder die koop zou het aanbod stoppen. Het aanbod kan niet op zichzelf blijven staan. Het is onlogisch te denken dat je op grote schaal mensen rooft zonder enige verwachting dat je ze kunt verkopen. Dat is gewoon onlogisch.

Het andere onlogische element is de aansturing door Afrikanen. Als de handel werd aangestuurd door Afrikanen, waar zouden zij hun quotas op baseren? Zij kunnen toch logischerwijs niet weten hoeveel arbeidskrachten de plantages nodig hebben?

Conclusie
Op basis van feiten en logika klopt de hele redenatie niet dat de transatlantische mensenhandel een Afrikaanse aangelegenheid had waarin Europeanen een bijrol hadden. Het was omgekeerd. De hoofdrol was voor de Europeanen en de Afrikaanse handelaren waren de collaborateurs. Dat is volledige verzwegen in deze aflevering. De transatlantische slavernij is niet opgezet door Afrikaanse handelaren, maar door Europese ondernemers met plantages in de Amerika’s! Dat zijn de feiten die verzwegen zijn in deze uitzending. Afrikanen waren de collaborateurs, niet de initiatiefnemers.

De morele dimensie
Waarom is dit verschil van belang? Vanwege de morele vraag: hoe gaan nazaten van slachtoffers en misdadigers van de transatlantische mensenhandel en slavernij met elkaar om?
In iedere misdaad van deze omvang is de bijdrage van collaborateurs van essentieel belang. In die misdaad zijn er drie groepen: de slachtoffers, de daders en de collaborateurs die afkomstig zijn uit de geledingen van het slachtoffer. Bij de Joodse holocaust en de bezetting van Nederland heb je ook collaborateurs gehad. In alle Joodse gemeenschappen waren Jodenraden opgezet die samenwerkten met de nazi’s.
Via deze raad gaven de nazi’s bevelen aan de Joodse gemeenschap en haar leiders en werd zo het doorgeefluik van de anti-Joodse maatregelen.

Op 4 mei vielen de Duitsers Nederland binnen; 10 dagen later gaf Rotterdam zich over. Op 29 mei, amper drie weken na de inval, werd officieel het Duitse bestuur in Nederland ingesteld. Veel Nederlandse bedrijven meldden zich aan bij de Duitsers om mee te werken aan Duitse oorlogsindustrie. Philips boekte in die oorlogsjaren recordwinsten. Net als in andere landen werd in Nederland de Joodse Raad met vooraanstaande Joden opgericht die de deportatie van Joden naar de concentratiekampen moesten helpen organiseren. En die Joodse raden deden ook dat werk.
Er waren 50.000 Nederlanders die zich aanmelden om dienst te nemen in het Duitse leger in Nederland. Ambtenaren werkten loyaal mee aan de bezetting.

Niemand in Nederland zal het in zijn hoofd halen om de Nederlanders verantwoordelijk te stellen voor de Duitse bezetting vanwege dit grote aantal collaborateurs. Als je heel gedetailleerd het werk van de collaborateurs beschrijft zonder te vermelden dat het om collaboratie gaat, zoals Bunskoek en Den Heijer doen in deze aflevering, dan zou de conclusie moeten zijn dat Nederland geen 4 en 5 mei herdenking meer moet organiseren, maar in schaamte ieder jaar moet vertellen hoe groot de collaboratie wel niet is geweest. Maar heel terecht neemt men in Nederland de stelling in dat het werk van de collaborateurs niet op de schouders van de slachtoffers moet worden geplaatst. En dat is exact wat Bunskoek en Den Heijer 55 minuten lang hebben gedaan in aflevering 2. Dat is de immorele kant van deze serie. En het racistische element zit in de vraag: waarom pas je die benadering toe op zwarte Afrikanen, maar niet op blanke Europeanen?

Kleinere aandachtspunten
“Slaaf” en “tot slaaf gemaakt”
De terminologie van Daphne Bunskoek is opmerkelijk. In de internationale literatuur is de Engelse term “slave” in diskrediet geraakt. Niemand wordt als slaaf geboren. Mensen worden in vrijheid geboren en via een misdaad tot slaaf gemaakt. Om die reden wordt internationaal de Engelse term “enslaved” – de Nederlandse vertaling is “tot slaaf gemaakt” – gebruikt om dit cruciale verschil aan te duiden. Daarmee wordt aangegeven dat slavernij een misdaad was en niet een natuurlijk verschijnsel. Iemand tot slaaf maken is een misdaad. De term slaaf geeft dat niet aan.
Waarom noem ik dit? Omdat Bunskoek in de vorige aflevering voor blanke “slaven” de term “tot slaaf gemaakte christenen” gebruikt en voor zwarte mensen de term “slaaf”. Kennelijk is ze zich heel bewust van dit verschil. Waarom maakt ze dan het racistische onderscheid door “tot slaaf gemaakt” voor blanken te gebruiken en “slaaf” alleen voor zwarten? Om te laten zien dat het in het eerste geval om een misdaad ging en in het tweede geval niet.

De cijfers
Rodney
Bunskoek meldt dat er onderweg 2 miljoen Afrikanen bezweken tijdens de reis van het binnenland naar de havens van inscheping. Dat zou eenvijfde van een persoon zijn. Andere schattingen gaan ervan uit dat voor ieder levend aangekomen persoon in de haven er onderweg 1 tot 5 mensen stierven. Dat aantal zou betekenen dat het om 12-60 miljoen mensen zou gaan
De Guyanese historicus Walter Rodney heeft op basis van VN cijfers laten zien wat het effect van de kidnapping is geweest op de bevolking van Afrika. Daaruit blijkt dat deze gedurende twee eeuwen stationair is geweest. Het getal van twee miljoen voor een verschijnsel waarbij mensen in hun dorpen werden overvallen, een 150 km lange voettocht maken en in de ongezonde kerkers van de havens verbleven is wel erg weinig. Maar de lage aantallen zijn bedoeld om de zaak minder erg te doen voorkomen dan het in werkelijkheid was.

De nieuwe naam voor racisten: teleurgestelde blanken
Bunskoek citeert uiterst racistische teksten van Nederlanders over Afrikanen. De teksten spreken voor zich. Afrikanen zijn dom, lelijk, onbetrouwbaar etc. Is dit racisme? “Nee,” zegt de koloniale ideoloog Den Heijer: “Het zijn teleurgestelde Nederlanders.” Zo kun je van de nazi’s zeggen dat het geen anti-semieten waren, maar teleurgestelde Duitsers. Je moet het maar durven.

De bronnen zwijgen, dus bestaat het niet
Bunskoek memoreert het verhaal uit de orale traditie dat bij de selectie van zwarte vrouwen blanke gouverneurs de mooiste vrouwen haalden om ze te verkrachten. Den Heijer zegt: “Dat klopt niet, want ik ben het in geen enkele bron tegengekomen.” Ik vraag me af welke gouverneur dit gaat schrijven: “Ik zag een mooi zwarte vrouw met welgevallige borsten. Ik liet haar boven brengen, gooide haar op bed, dwong haar benen uit elkaar. Daarna haalde ik mijn tollie (penis) uit mijn broek, die stijf was als de neten en duwde die hard in haar schede. Die vrouw schreeuwde van pijn, maar dat vond ik juist lekker.”
Wie gaat dit nou opschrijven?
Als niemand dit opschrijft, dan kan het onmogelijk gebeurd zijn, zegt den Heijer. Wat een wetenschapper die zo redeneert.

Romance in Africa
Wat moet het romantisch zijn geweest in die forten van Afrika. Romance was constant in the air. Dat is de boodschap van Den Heijer. Maar het fort was een totale institutie, een instelling die het leven van mannen en vrouwen van begin tot eind controleerde. Studies van dit soort instituties (gevangenissen, concentratiekampen, katholieke jongerentehuizen etc) tonen aan dat macht de basis is van de relatie tussen mensen. In concentratiekampen zul je voorbeelden tegenkomen van Jodinnen en Nazi’s die verliefd werden op elkaar. Maar dat was niet dankzij, maar ondanks het systeem. Den Heijer schetst het valse beeld van romance in the air, omdat hij bewust niet vermeld dat het hier ging om zo’n sociale institutie waarbij macht de basis van de relatie bepaalt.

Philips, Shell en WIC
De WIC moet je zien als een multinational als Philips, zegt Bunskoek. Daarmee associeert ze een misdadige onderneming die in mensen handelde met een bedrijf dat gloeilampen produceert. Waarom? Om de misdaad tegen de menselijkheid, waar de WIC zich schuldig aan maakte, te verdoezelen.

Het verzwegen verzet
Net als bij de Joden was er bij Afrikanen ook verzet in Afrika tegen de mensonterende kidnapping. Dat verzet zou onderdeel moeten zijn van onze herinnering aan slavernij zoals de opstand van de Joden in de ghetto’s van Warsaw onderdeel is van de herdenking van de holocaust. Afrikaanse historici hebben dit verzet uitgebreid gedocumenteerd. Dat verzet is volledig afwezig in de serie.

De naam van Roué Verveer: Kofi of Alonki?
In een serie die gaat over een misdaad tegen de menselijkheid is Verveer de vrolijke noot, de grappenmaker die de (blanke) kijker moet laten lachen. Daarnaast is hij de zwarte man die het blanke verhaal moet legitimeren.

In Afrika krijgt hij een nieuwe naam van de Afrikanen: Kofi. Maar eigenlijk zou hij moeten heten: Alonki.
Wie is Alonki? Alonki is een figuur uit een bekend lied uit de slaventijd. Zie hier de tekst.

Alonki kon dansi
Alonki kon dansi
Kon dansi mek granman si
Kon dansi mek granman si

Alonki kom dansen
Alonki kom dansen
Kom dansen om de blanke meester te plezieren
Kom dansen om de blanke meester te plezieren

Alonki is de kleine jongen die tot functie heeft om de blanke meester te plezieren. Hij moet dansen, grappen en grollen maken zodat de blanke meester met plezier de dag door kan komen.
Een passende titel voor Verveer is niet Kofi maar Alonki. Misschien kent hij het liedje niet, dan is het goed om de radiostations te vragen om het speciaal voor hem te draaien, maar dan in de versie van de dichter Paul Middellijn. In dienst versie danst Alonki omdat hij verplicht werd, maar op een gegeven moment vindt hij zijn ziel terug en weigert om langer te dansen om de meester te plezieren, maar alleen om zijn vrijheid te vieren.

Waarom Verveer omdopen tot Alonki?
Omdat hij een echte grappenmaker is voor de blanken. De Afrikanen die hij in de serie tegenkomt spreekt hij steevast aan op hun verantwoordelijk voor de slavenhandel: “Waarom hebben jullie mijn voorouders verkocht?” Het klinkt zo pathetisch.

Maar bij alle blanken mensen die hij tegenkomt vertoont hij een totaal andere reactie. Een blanke dame vertelt over de oker en andere groenten die door Afrikanen zijn meegenomen; je krijgt het gevoel dat ze op een toeristische reis gingen (“wacht, wacht, ik moet nog de oker meenemen”).
Op geen enkel moment vraag Alonki aan deze dame: “Waarom hebben jullie mijn voorouders gekocht, in keten geslagen op de boot, gedwongen tewerk gesteld op de plantages en dat gedaan met hun kinderen en kindskinderen?” Het komt gewoon niet op bij de grappenmaker.
Als hij Bunskoek ziet, geeft hij haar een grote brasa in plaats van de vraag te stellen: “Dahpne, Waarom hebben jullie mijn voorouders gekocht, in keten geslagen op de boot, gedwongen tewerk gesteld op de plantages en dat gedaan met hun kinderen en kindskinderen?”
Maar komt hij Afrikanen tegen, dan is dat de grote vraag die op zijn zwarte lippen brandt: waarom hebben jullie deze misdaad begaan.
Ook opmerkelijk is zijn neerbuigende houding naar Afrikanen toe.
De winti godsdienst van de Afrikanen noemt hij tovenarij. Mensen die in wonderen en tovenarij geloven – zo is de boodschap – zijn achterlijk.
Nu, wat te denken van de verhalen uit het christendom: een man loopt op water. Hij verandert water in wijn. Hij is geboren uit een maagd. Hij sterft en wordt weer geboren. We kunnen zo doorgaan. Wat zou Verveer zeggen van zoveel tovenarij? “Ik moet hier gauw wegwezen,” was zijn commentaar bij de Afrikaanse godsdienst.
Die neerbuigendheid blijkt ook uit zijn evaluatie van de gastvrijheid die hij van de Afrikanen ontving die hem als zijn broeder zagen. “Ze willen mijn geld hebben,” was zijn reactie. Tja, zo kun je er ook naar kijken, als je wilt. Een andere manier van kijken is te laten zien dat er bij weerzien in de diaspora een scala van emoties een rol spelen: een gevoel van verbondenheid, gastvrijheid en ook de verwachtingen dat je rijke familielede zich misschien om je zouden willen bekommeren. Je kunt ervoor kiezen om de nadruk op één te leggen of ze allemaal te tonen. Alonki koost voor het eerste en wel de meest negatieve.

Alonki wilde de kijker het gevoel geven hoe het was om vanaf het binnenland naar de kust te lopen. Natuurlijk begrijp ik dat ze die arme jongen niet helemaal die 150 km kunnen laten lopen vanwege de tijd. Maar om het gevoel een kleine beetje een realiteitswaarde te geven hadden ze hem niet een rugzak met vers water moeten geven, maar hem in de boeien moeten slaan, een houten balk om zijn nek plaatsen en een Afrikaan als begeleider geven die hem zweepte als hij niet snel genoeg zou lopen. Dat zou pas echt realistisch zijn geweest. Nu is het alleen maar hilarisch om de tocht van de gekidnapte Afrikaan uit het binnenland te laten zien door een zwarte Surinamer met een rugzak en vers water.

Op naar aflevering 3!

Noten
Reactie op mijn bijdrage
Ik heb enorm veel reacties gekregen op het eerste artikel. Daarbij zaten vragen en opmerkingen die een antwoord vereisen. Ik kan ze niet individueel beantwoorden. Maar de vragen en opmerkingen zal ik meenemen in het eindcommentaar.

 

Wat te doen
De serie en ons eerste commentaar daarop heeft enorm veel los gemaakt in de Surinaamse gemeenschap. Verschillende mensen zijn met suggesties gekomen over wat te doen tegen de Eurocentrische benadering van de slavernij-geschiedenis.
Eén suggestie zullen we oppakken. Na de serie zullen we onze commentaren bundelen in een pdf-file die dan gratis verspreid kan worden bij de verdere discussie over de serie.

Hoe kun je hieraan meewerken?

  1. We zoeken een corrector die de tekst kan corrigeren (type- en stijlfouten) korte na de laatste aflevering. Meld je aan via info@amcon.nl vor deze vrijwilligerstaak.
  2. We zoeken een vormgever die het omslag wil vormgeven. De PDF zal gratis verspreid worden.
  3. Verder vragen we iedereen om de commentaren en later de PDF-file zoveel mogelijk te verspreiden via hun sociale netwerken en mensen actief te attenderen op het weerwoord op de koloniale visie van de NTR op slavernij.