‘Koran for Dummies’
Desondanks zijn er onderzoekers die alsnog stellen dat religie wél een factor speelt in de motivatie van terroristen. Die stelling houdt echter ook niet lang vol als er gekeken wordt naar de religieuze kennis of religiositeit van terroristen. Neem de twee jonge Britse uitreizigers, die in 2014 veroordeeld waren voor hun deelname aan de oorlog in Syrië, en net voor hun vertrek naar het oorlogsgebied boeken als “Islam for Dummies” en “The Koran for Dummies” hadden gekocht. Dat haalt het narratief van religieus gemotiveerde of geïnspireerde terroristen sterk onderuit.
Dat wordt nog eens bevestigd door journalisten die in aanraking zijn gekomen met Syrische oppositiegroepen als het Vrije Syrische Leger en de verschillende al-Qaida gelieerde doodseskaders. Eén van die journalisten was de Franse Didier François die gevangen was genomen door Daesh. De Fransman zei in gesprek met CNN’s Christian Amanpower, over de religiositeit van Daesh-terroristen: “It was more hammering what they were believing than teaching us about the Quran. Because it has nothing to do with the Quran.” En verder: “We didn’t even have the Quran. They didn’t want even to give us a Quran.” Het is daarom af te vragen welke en in hoeverre religie een rol speelt bij terroristen.
Religie: ter rechtvaardiging & identiteit
Psychiater Marc Sageman heeft een antwoord daarop. Sageman, een voormalige CIA-officier en bekend van het boek The Black Banners: the Inside Story of 9/11 and the War Against al-Qaeda (2011), zegt, in gesprek met de Brits-Pakistaanse journalist Mehdi Hassan, dat religie geen motiverende rol speelt, maar een rechtvaardigend. Terroristen gebruiken religie om hun wandaden goed te praten.
Mehdi Hassan ziet dat o.a. sterk terugkomen bij Khalid Masood – de 52-jarige man die op 22 maart jl. inreed op een groep mensen op de Westminster Bridge en daarbij 6 burgers (waaronder een agent) doodde. Masood bekeerde zich in 2003 tot het salafisme, maar maakte zich al lang daarvoor schuldig aan allerlei strafbare feiten en geweldsuitspattingen. Hassan twijfelt daarom of religie de primaire motivator was en dat Masood hoogstwaarschijnlijk in die “distorted, simplistic and politicized form of Islam [red. oftewel, het jihadi-salafisme] (…) [saw] a ready-made justification for his violence”.
Religie wordt daarnaast gebruikt om hun identiteit te vormen, volgens Sageman. Extremisten die de islam (hoe verdraaid ook) omarmen voelen zich deel van de Ummah en verbonden met hun geloofsgenoten – en handelen ook daarnaar. Dus wanneer zij gruwelijke beelden zien uit conflictgebieden als Syrië en Kasjmir raken ze gemotiveerd; ze willen iets doen tegen het onrecht dat ‘hun mensen’ wordt aangedaan. Doodseskaders als Daesh en al-Qaida spelen daarop in door een antwoord te bieden. Sageman zegt derhalve: “[i]t’s not about religion, it’s about identity (…) You identify with the victims, [with] the guys being killed by your enemies”.
Islamisatie van radicalisme
Met de nieuwe slag terroristen, waarmee voornamelijk maar niet uitsluitend Syriëgangers wordt bedoeld, is een nieuwe groep ontstaan die zich nog moeilijker laat categoriseren. Er is namelijk niet een eenduidig profiel op te maken vanwege de enorme diversiteit aan achtergronden (e.g. witte bekeerlingen, meiden, geprivilegieerde mensen etc.). De Franse Islamkenner Olivier Roy heeft een poging gewaagd om de gemeenschappelijkheden onder westerse Syriëgangers te identificeren. Hoewel dat geen eenvoudige taak is, kwam Roy tot de volgende kenmerken:
- Ze behoren tot de tweede generatie;
- Doen overal goed mee met de samenleving;
- Hebben een geschiedenis van (kleine) misdaad;
- Zijn geradicaliseerd in gevangenis;
- Hebben de wens om te sterven bij de uitvoering van de aanslag (bij voorkeur in strijd tegen de politie).
Uit bovenstaande opsomming valt op dat een religieuze achtergrond ontbreekt. Waarom kiest deze groep dan alsnog voor een verdraaide interpretatie van de islam? Roy zegt daarop het volgende:
They do not become radicals because they have misread the texts or because they have been manipulated. They are radicals because they choose to be, because only radicalism appeals to them.